«حسین صمصامی» استاد دانشگاه و سرپرست سابق وزارت اقتصاد و دارایی با اشاره به شکست نرخ ارز در سال‌های 74 و 90، گفت: شرط داشتن یک بازار ایده آل وجود یک بازار منسجم ارز به مفهوم واقعی است، اما نکته ای که وجود دارد این است که ساختاری که در بازار ما حاکم است ما را از شرایط ایده آل برای کشف قیمت و یکسان‌سازی دور کرده است و بازار عرضه را که به نام بازار آزاد نامیده می‌شود را با مختل مواجه کرده است و قادر به تعیین نرخ واقعی نیست.
بانک مرکزی ارز تک‌نرخی را روی نرخ بازار سفته‌بازی دنبال می‌کند
صمصامی گفت: در شرایط کنونی 70 درصد درآمد نرخ ارزی ما از درآمدهای نفت و حدود 30 درصد درآمد غیرنفتی است که البته بخشی از آن دولتی است، درنتیجه بین بازار عرضه و تقاضا همخوانی ندارد چرا که اقتصاد کلان ما هیچگونه حساسیتی به نرخ ارز ندارد.
سرپرست اسبق وزارت اقتصاد افزود: در بخش تقاضا 80 درصد واردات ما تقاضای سرمایه در فرآیند تولید است، به این دلیل که مواد اولیه برای تولید است هرچه گران‌تر شود کالا هم گران‌تر می‌شود این همان رابطه بین عرضه و تقاضا است همانند آنچه در سال 91 در گران شدن کالاها اتفاق افتاد بنابراین باید بازار به مفهوم واقعی برای عرضه و تقاضا باشد این در حالی است که تا ما تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله داریم.
وی افزود: آنچه ما مبنا برای تعیبن نرخ ارز قرار دادیم این نرخ در بازار آزاد توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود عامل مهم تعیین نرخ ارز در بازار ما سفته بازی است و نمی‌توانیم نرخی که بر اساس سفته بازی است را مبنا قرار دهیم، همانند شرایطی که در سال 90 و سال74 به وجود آمد به این دلیل که بازار انعطاف لازم و مقاومت در برابر شوک را نداشت، در سال 74 با کمبود درآمد ارزی و با بدهی مواجه شدیم و نرخ ارز 700 تومان شد در حالی که نرخ واردات ما در آن سال 175 تومان بود.
کارشناس مسایل اقتصادی با اشاره به آسیب‌های این نوع بازار نرخ ارز گفت: نکته مهم این است که آنچه بانک مرکزی هدف قرار داده است تا به نرخ تک برسد همان نرخی است در بازار تعیین می‌شود، در نتیجه این بازار همانند آنچه در تحریم شاهد بودیم به دست دلال‌ها و بورس بازار‌ها و سفته بازها افتاد و اتفاق سال 74 در سال 90 تکرار شد.
صمصامی ادامه داد: بنابراین وقتی تحریم شدیم به بازار شوک وارد شد و نرخ ارز افزایش یافت در نتیجه نرخ دلار که 900 الی هزار تومان بود به 3 هزار الی 4 هزار و 500 تومان رسید و با افزایش تورم شوکی وارد بازار شد که طرف عرضه پاسخگو نبود برای همین بازار ما استحکام تک نرخی بودن را ندارد.
*دلایل شکست بانک مرکزی در تک‌نرخی کردن ارز
وی با تاکید بر عدم توان حمایت بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز، گفت: بانک مرکزی وظیفه نقل و انقال ارز را دارد و اگر این نرخ بخواهد تعیین شود مسوولیت آن به عهده بانک مرکزی است چون ذخایر ارزی در اختیار بانک مرکزی است اما بانک مرکزی نمی‌تواند از یکسان سازی نرخ ارز حمایت کند.
صمصامی در رابطه با علت شکست بانک مرکزی در یکسان سازی نرخ ارز و عدم اجرای آن از سال 93 تا کنون، گفت: در سیستم بانکی سال 90 وقتی شوک به بازار وارد شد، سیستم بانکی مقابل بانک مرکزی و دولت ایستاد و 20 میلیارد دلار گرفت و این دلارها به قیمت بالا فروخته شد اما ریالی به بانک مرکزی باز نگشت در واقع مساله مربوط به برداشت شبانه بانک مرکزی در آن سال است برای همین بانک مرکزی نمی‌تواند نرخ ارزی را تعیین کند.
یکسان سازی نرخ ارز سفره را برای عده خاصی باز می‌کند
این استاد دانشگاه افزود: در حالی که در شرایط تحریم هستیم و برجام نتوانسته است تحریم‌ها را از میان بردارد با افزایش تحریم‌ها انتقال درآمد ارزی و درآمد نفت با مشکل وارد کشور می‌شود برای همین نمی‌توان از نرخ ارز حمایت کرد، این در حالی است که وضعیت نقدینگی کشور یک هزار و 333 هزار میلیارد تومان شده است و تنها در اختیار 5 درصد افراد جامعه است همان طور که منافع کلان در سال 90 الی 92 در اختیار قشر خاصی بود این قصه یکسان سازی نرخ ارز می‌تواند سفره را برای این عده خاص و افراد سودجود فراهم کند و اتفاقات سال 90 و 74 تکرار شود.
وی تأکید کرد: در شرایط موجود یکسان سازی نرخ ارز انجام کار محکوم به شکست است و منافع و عواید تنها به افراد خاصی می‌رسد ، اجرای این کار اقتصاد و مقاومت اقتصادی را تضعیف می‌کند و بنابراین دولت لازم است که ابتدا نیازهای اساسی را تعیین و با یک نرخ هدایت کند.
وی ضمن ارایه راهکارهای جهت بهبود شرایط اقتصادی، گفت: باید ابتدا از تولید حمایت شود به این دلیل که بازار مشخص نداریم. باید صادرات غیر نفتی افزایش و یابد همانطور که کشورهای دنیا از ساختار محکم تولید برخوردار هستند. همچنین باید شرایطی ایجاد شود که حساسیت نسبت عرضه و تقاضا ایجاد شود تا تولید را جایگزین کنیم.
