«نود اقتصادی»: چهار سال پیش درست در همین روزها موج تغییرات مدیران دولتی که با روی کار آمدن دولت حسن روحانی آغاز شده بود، دامن صنعت خودرو را هم گرفت و هاشم یکه زارع رسما به عنوان مدیرعامل بزرگترین گروه خودروسازی کشور انتخاب شد.
یکه زارع پیش از مدیرعاملی ایران خودرو 4 سال در ایران خودرو دیزل، 7 سال در پارس خودرو و 12 سال در سایپا دیزل به عنوان مدیرعامل فعالیت کرده بود و حضور او در ایران خودرو این امید را در میان اهالی صنعت خودرو ایجاد کرده بود که بزرگترین غول خودروسازی کشور روزهای درخشانی را پیش رو خواهد داشت. اما در چهار سال گذشته وضعیت ایران خودرو با مدیریت هاشم یکه زارع نه تنها بهتر نشد، بلکه در شرایط زیان دهی بی‌سابقه هم قرار گرفت. زیانهای شدید ایران خودرو در مقابل دریافت وامهای سنگین در طول چهار سال گذشته بدجوری برای یکه زارع و مدیرانش در ایران خودرو گران تمام شد به نحوی که تازه‌ترین اطلاعات آماری نشان می‌دهد ۲ شرکت ایران خودرو و و سایپا در سال مالی قبل دست‌کم ۲ هزار میلیارد تومان به‌دلیل دریافت وام به سامانه بانکی پرداخت کرده‌اند و این رقم همچنان و برای سال مالی جاری در حال افزایش است.
زیان انباشته سنگین ایران خودرو در دوران یکه زارع
براساس گزارشهای منتشر شده از صورتهای مالی ایران خودرو تا پایان نیمه اول سال 95 زیان انباشته غول خودروسازی تحت مدیریت هاشم یکه زارع به ۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. در حالی که هنوز گزارش کامل عملکرد مالی ایران خودرو در سال 95 منتشر نشده است، گزارشهای مالی این شرکت تا پایان شهریور 95 نشان می‌دهد که شرکت ایران خودرو در سال قبل جمعا ۱۰هزار و ۳۹۴ میلیارد تومان درآمد داشته است که از این مقدار ۹۱۱۷ میلیارد تومان بهای تمام‌شده محصولاتش بوده است و جمع کل درآمد ناخالص ایران خودرو براساس گزارش ۶ ماهه سال مالی ۹۵ جمعا ۱۲۷۷میلیارد تومان بوده است.
این شرکت در همین مدت ۱۳۳۷میلیارد تومان را صرف باز پرداخت اقساط وام‌هایی کرده که از بانک‌ها دریافت کرده است. براساس پیش‌بینی‌های این شرکت احتمالا مقدار کل بازپرداخت اقساط این وامها بیش از ۱۷۵۰میلیارد تومان است که البته با توجه به ارائه نشدن صورتهای مالی ۹و ۱۲ماهه سال 95 هنوز رقم دقیق آن مشخص نیست. اما این شرکت در عین حال پیش‌بینی کرده که رقم کل اقساط وام‌هایی که باید در سال 95 می‌پرداخت، هم بیش از ۱۶۲۰میلیارد تومان بوده است. با چنین شرایطی زیان انباشته این شرکت در نیمسال اول سال ۹۵ به رقم سرسام‌آور ۴ هزار میلیارد تومان رسید، یعنی شرکت ایران خودرو در سال مالی قبل در نیمسال اول ۴۶۳ریال زیان به ازای هر سهم ساخته است که این این رقم در پایان دوره ۱۲ماهه به ۷۸۱ریال خواهد رسید.
استعفای پرحاشیه جمشید ایمانی
این مشکلات مدیریتی در سال گذشته سرانجام موجبات استعفای جمشید ایمانی یکی از اعضای هیات مدیره این گروه خودروسازی را فراهم کرد. ایمانی در نامه استعفای خود در سال گذشته لب به افشاگری از کارنامه مدیریتی یکه زارع گشود و نوشت که "یکه‌زارع اسناد قراردادها و صورتحساب‌های شرکت را از من پنهان می‌کرد!"
او تاکید کرده در دوره عضویت در هیأت‌مدیره اساسا هیچ‌گونه دسترسی به اسناد و مدارک، قراردادها و صورتحساب‌ها برایش فراهم نشد و حتی دسترسی به حداقل اطلاعات میسر نبود. تقاضا‌های موردی برای کسب اطلاع از وضع شرکت نیز از سوی مدیرعامل هم بلا‌جواب می‌ماند. ایمانی از پاسخگو نبودن یکه زارع به هیات مدیره ایران خودرو هم گله کرده و نوشته بود که برقراری جلسات هیأت مدیره از نظم خاصی پیروی نمی‌کند. ایمانی درباره بریز و بپاشهای یکه زارع برای شرکتهای زیر مجموعه ایران خودرو هم نوشته که چرا باید در شرایطی که ایران خودرو خودش با مشکلات مالی زیادی مواجه است مبالغ زیادی را صرف خرید سهام شرکتهای زیر مجموعه خودش بکند؟
این نامه انتقاد آمیز در نهایت باعث پذیرفتن استعفای جمشید ایمانی شد تا امیرعباس حسینی رئیس پژوهشگاه صنعت نفت جای او را بگیرد.
قراردادهای محرمانه خودرویی
اما داستان عملکرد بحث برانگیز هاشم یکه زارع در گروه صنعتی ایران خودرو به همین جا ختم نمی‌شود و قراردادهای خودرویی این شرکت با شرکت پژو فرانسه هم مورد انتقاد جدی کارشناسان و صاحب نظران قراردارد. یکی از مهمترین ایراداتی که به مدیریت یکه‌زارع گرفته می‌شود این است که چرا قراردادهای این شرکت با پژو که با سر و صدای زیادی در ماههای پسابرجام و منتهی به انتخابات ریاست جمهوری منعقد کرده از چشم صاحب نظران، نهادهای نظارتی و حتی نمایندگان مجلس پنهان کرده است. وزارت صنعت تاکید کرده که داخلی سازی تولیدات مشترک ایران خودرو و پژو طبق قراردادهای جدید خودرویی با 40 درصد آغاز شده است، اما بررسی و اظهار نظرهای قطعه‌سازان و فعالان صنعت خودرو نشان می‌دهد که داخلی‌سازی این خودروها تنها 6 درصد بوده است! انتقادها نسبت به داخلی سازی اندک این خودروها کار را به جایی کشانده که محسن صالحی‌نیا معاون وزیر صنعت چند ماه پیش صراحتا داخلی سازی محدود این خودروها را تایید کرده و قول داد که میزان داخلی‌سازی تا پایان سال افزایش پیدا کند. بررسی آمار گمرک در 5 ماهه اول امسال هم نشان می‌دهد که ایران خودرو برای تولید خودروهای مشترک با پژو حتی لاستیک خودروها را هم از فرانسه وارد می‌کند!
کیفیت خودروهای تولید ایران خودرو هم علی‌رغم وعده‌های فراوان یکه زارع بهبود پیدا نکرده و کار به جایی کشیده که در دوره مدیریت هاشم یکه‌زارع کمپین "نه به خودروی ایرانی" تشکیل شود. همه این مسائل شرایطی را فراهم کرده که بتوانیم به راحتی بگوییم ایران خودرو در سالهای مدیریت هاشم یکه زارع در مسیر نزول و پسرفت هم قرار گرفته است. باید دید یکه زارع در دولت دوم حسن روحانی و در دوران وزارت محمد شریعتمداری هم همچنان سکان دار بزرگترین گروه خودروسازی کشور خواهد بود یا خیر؟
