«نود اقتصادی»- حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا مصباحی مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده سابق مجلس در گفتگوی تفصیلی با «نود اقتصادی» در خصوص تصمیم جدید بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران اظهار کرد: باید یک برگشت به عقب داشته باشیم و ببینم که قبلا شرایط چگونه بود، که امروز بانک مرکزی این تصمیم را گرفته است. از زمان آغاز اجرای عملیات بانکداری بدون ربا شورای پول و اعتبار یک مصوبه داشت که براساس آن بانکها اجازه پیدا کردند که به سپرده‌گذاران سود علی‌الحساب دهند.

وی افزود: معنای سود علی‌الحساب این است که بانک مبلغی را به صورت ماهانه و یا فصلانه در اختیار سپرده‌گذار قرار ‌دهد. بعد از محاسبه سود و زیان در پایان سال مالی هم اگر بانکی سود بیشتری کرده بود به سود علی‌الحساب سپرده گذاران خود اضافه کند. اما عملا در 30 سال گذشته نرخ سود علی‌الحساب تبدیل به یک نرخ سود فیکس شد. به ندرت اتفاق افتاد که برخی از بانکها در بعضی از سالها بین نیم تا 1.5 درصد به سود خود اضافه کردند، اما پس از مدتی همان هم از بین رفت.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: به این ترتیب سود پول شکل گرفت. به عبارتی سپرده‌گذاران به تناسب سپرده خود از بانکها یک سود از پیش تعیین شده می‌گرفتند، که ماهیت ربوی داشت. آثار این اقدام هم این بود که پول هزینه و قیمت پیدا کرد. در نهایت هم بانکها از گیرندگان تسهیلات درصد بیشتری می‌گرفتند تا بتوانند این سود را پرداخت کنند و مبلغی را هم برای خودشان بردارند.

وی بر همین اساس خاطرنشان کرد: این روش آثار زیان باری را بر اقتصاد ملی بر جای گذاشت. بین بانکها رقابت مخرب به وجود آمد که با پیدایش بانکهای غیر دولتی و موسسات مالی و اعتباری مجاز و غیر مجاز، این رقابت تشدید شد. رقابت در بالا بردن نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌ها که البته در اینجا علی الحساب بسیار بی‌معنا بود.

مصباحی‌مقدم عنوان کرد: در شرایط تورمی این مسئله مقداری قابل پذیرش بود، چون می‌گفتیم بالاخره همه این سودی که داده می‌شود زیر نرخ تورم است. ولی در شرایط کاهش نرخ تورم این سود معنا نداشت. تورم کاهش پیدا کرد ولی نرخ سود بانکی کاهش پیدا نکرد چون تابع نرخ تورم نبود. وقتی بانکها برای پول خودشان هزینه ایجاد می‌کنند ناگزیر باید این هزینه را دریافت کنند و دیگر کاری به کاهش تورم ندارند.

کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی یک گام به جلوست

وی با حمایت از اقدام بانک مرکزی در کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی بیان کرد: اقدام بانک مرکزی یک گام به پیش است. البته من معتقدم نرخ سود علی الحساب سپرده‌ها را باید به کلی از سیستم بانکی حذف کرد. آنچه که تحقق پیدا می‌کند سود سالانه‌ای است که محقق می‌شود. این سود باید از سود تولید و تجارت باشد زیرا برای سرمایه‌گذاران هزینه ایجاد می‌کند. سرمایه‌گذاران در این شرایط قدرت رقابت خود را در عرصه‌های مختلف اقتصادی و بین المللی از دست می‌دهند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص واکنش مردم به کاهش‌ نرخ سود سپرده‌های بانکی گفت: سپرده‌گذاران باید توجه داشته باشند که این سود علی‌الحساب جایگزین سود پولی که به آن‌ها داده می‌شده نیست و این اشتباه است که خیال کنند نرخ سود سپرده‌گذاری‌ها کاهش پیدا کرده است. در واقع بعد از ابلاغ این مصوبه این نرخ سود علی‌الحساب است که معنا پیدا کرده است.

مصباحی‌مقدم افزود: بانک مرکزی به عنوان بانک ناظر باید حسابرسی‌ها را انجام دهد و آن چیزی که به عنوان سود بیشتر اتفاق افتاده است در پایان سال مالی به عنوان سود بیشتر به سپرده‌گذاران پرداخت شود. اگر آن سود پرداخت شود به صورت یکجا به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود و این برایشان بیشتر و شیرین‌تر خواهد بود. همچنین این سود سود واقعی است که ممکن است اندکی نوسان هم داشته باشد.

نوسانات بازار سکه، ارز و طلا کوتاه مدت است

وی اظهار کرد: این سود سود تولید و تجارت است و دیگر سود پول نیست و هزینه پول هم معنا پیدا نمی‌کند. به این وسیله بانکها هم از تسهیلات گیرندگان انتظارات کمتری خواهند داشت. اما با کاهش نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌ها برخی از سپرده‌های مردم به سمت بازار سکه، ارز و طلا شیفت پیدا کرده که به نظر من این یک اقدام کوتاه مدت است و اقدام ماندگاری نخواهد بود. همچنین دامنه آن هم گسترده هم نخواهد بود. به دلیل اینکه بهترین جایی که بدون ریسک می‌توان سرمایه‌گذاری کرد بانک است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: نه بورس چنین سود بدون ریسکی ندارد و نه بازارهای دیگر. اتفاقا بازار طلا، ارز و سکه چون پر ریسک است همه حاضر به سرمایه‌گذاری در آن نیستند. البته بانک مرکزی باید باید بازار سکه و ارز و طلا را با عرضه بیشتر مدیریت کند، تا دوباره به آرامش بازگردد. مسئولان بانک مرکزی باید بیشتر با مردم حرف بزنند و شرایط را به زبان ساده برای آنها توضیح دهند.

قیمت ارز در چهار سال گذشته سرکوب نشده است

مصباحی‌مقدم با اشاره به تلاش برخی از تجار و بازرگانان برای گران کردن دلار گفت: در چهار سال اخیر با مدیریت بانک مرکزی قیمت ارز تکان شدیدی نخورده است. بعضی از بازرگانان فعال در تجارت خارجی کشور به دنبال این هستند که نرخ ارز بیش از این افزایش پیدا کند. آنها معتقدند که بانک مرکزی در حال سرکوب نرخ ارز است. این در حالی است که سرکوب نرخ ارز زمانی معنا پیدا می‌کند که بانک مرکزی یک نرخ را به عنوان مبنا قرار دهد و نوسات ارز را شدیدا مهار کند. در حال حاضر چنین اتفاقی نیفتاده و عرضه و تقاضا نرخ ارز را تعیین می‌کند.

گرانی دلار به واسطه محدودیت در ارز نقدی است

وی خاطرنشان کرد: قیمت روزانه ارز تحت تاثیر معاملات نقدی است و حواله‌های ارزی تاثیری در آن ندارد. اساس تجارت خارجی ما براساس حواله‌های ارزی است. بخش اعظمی از ارزی که مبادله می‌شود به واردات مواد اولیه و ماشین آلات می‌‌رسد. ارز حواله‌ای روزانه در بازار دستخوش تغییر و تحولات نمی‌شود، به دلیل اینکه تقاضا برای ارز در بازار به صورت نقدی است. کسانی که برای مسافرت خارجی و مواردی از این دست به دنبال ارز هستند، به ارز نقدی نیاز دارند. در حال حاضر و بعد از کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی این ارز نقدی است که دچار نوسان شده و باید مدیریت شود.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره خلف وعده‌های مکرر بانک مرکزی برای تک نرخی کردن ارز گفت: اصل تک نرخی شدن ارز یک امر ضروری است چرا که چند نرخی بودن ارز موجب رانت می‌شود و کسانی که به ارز توزیع شده توسط بانک مرکزی دسترسی پیدا می‌کنند صاحب رانتی می‌شوند که آنها را از سایرین متمایز می‌کند. برای تک نرخی شدن ارز ما نیاز به ثبات اقتصادی داریم. منظور از ثبات تثبیت نیست. ثبات یعنی ارز در یک رنج ثابتی تغییر قیمت داشته باشد.

کسانی که گرانی دلار را به سود اقتصاد کشور می‌دانند نگاه تک بعدی دارند

مصباحی‌مقدم افزود: بانک مرکزی هم مکلف است که نرخ ارز را به طور شناور مدیریت کند. معنای قیمت مدیریت شده ارز این است که جهشی رشد نکند و بازار به نوسان دچار نشود. کسانی که فکر می‌کنند افزایش نرخ ارز به سود اقتصاد کشور است یک طرف را می‌بیند اما یک طرف را نمی‌بینند. طرفی که آنها در نظر می‌گیرند منافع تولید کنندگانی است که چشم به صادرات دارند. اگر قیمت ارز بالا برود آنها ریال بیشتری دریافت می‌کنند. ریال بیشتر مشوق آنها برای تولید و صادرات بیشتر است.

وی با انتقاد از طرفداران گرانی دلار گفت: در تاریخ تحولات پولی و بانکی کشور می‌توان به کرات مشاهده کرد که نرخ ارز تورم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر نرخ ارز به عنوان مثال 20 درصد اضافه شود، یقین بدانید که قیمت اجناس مختلف هم در بازار 20 درصد گران‌تر می شود. ایجاد تورم معلول عوامل مختلفی است که یکی از آنها هم دستکاری نرخ ارز است.

شریعتمداری و نهاوندیان طرفدار اتاق بازرگانی هستند

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتقاد از اظهارات وزیر صنعت و معاون اقتصادی رئیس جمهور درباره آزادسازی نرخ ارز تصریح کرد: بر خلاف آقای شریعتمداری و آقای نهاوندیان که طرفدار اتاق بازرگانی و صادر کنندگان هستند ما تک نرخی کردن ارز از طریق افزایش قیمت را دستکاری نرخ ارز می‌دانیم. این افراد از کل اقتصاد ملی ما غفلت می‌کنند. گرانی ارز زیان‌های بسیار بیشتری نسبت به فوایدش دارد. اقتصاد ایران هیچگاه از افزایش این چنینی نرخ ارز منتفع نشده است.

مصباحی‌مقدم گفت: من طرفدار تثبیت و یا دستوری تعیین شدن نرخ ارز نیستم، اما الان که نرخ ارز دستوری تعیین نشده است. در حال حاضر قیمت ارز براساس بازار در حال تعیین شدن است. اما توجه کنیم که تقاضای بازار تقاضای ارز نقدی است. در حال حاضر قیمت ارز با محدودیت رو به رو است و چون با محدودیت رو به روست دلار گران می‌شود.

وی افزود: تقاضای ارز برای واردات با محدودیت چندانی رو به نیست، بنابراین بر بازار تاثیری نمی‌گذارد. ارز حاصل از صادرات تقریبا ارز مورد نیاز برای واردات را پوشش می‌دهد. بانک مرکزی هم از ارز حاصل از فروش نفت خام برای مدیریت بازار ارز استفاده می‌کند.

صحبتهای نهاوندیان و شریعتمداری به مرور بانک مرکزی را مجبور گران کردن دلار می‌کند

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام خاطرنشان کرد: صبحتهایی که امثال آقای نهاوندیان و شریعتمداری و یا برخی از اعضای اتاق بازرگانی در خصوص گرانی ارز می‌کند قبلا هم اتفاق افتاده و سابقه هم داشته است. این صحبتها به مرور تبدیل به جوسازی و فشار می‌شود و بانک مرکزی را مجبور می‌کند که قیمت ارز را بی‌حساب افزایش دهد. گرانی دلار همه آحاد جامعه به خصوص قشر حقوق بگیر را متضرر می‌کند. چون درآمد آنها در طول سال افزایش پیدا نمی‌کند ولی هزینه‌های آنها افزایش پیدا می‌کند.

اگر به بانک مرکزی فشار نیاورند گرانی دلار را مدیریت می‌کند

مصباحی‌مقدم بیان کرد: اگر به بانک مرکزی فشار نیاورند، افزایش قیمت ارز را مدیریت می‌کند. اگر عده‌ای بگذارند بانک مرکزی خودش مستقل عمل کند، تصمیمات معقول‌تری می‌گیرد. نباید اجاره داد ذینفعان اقتصادی برای بانک مرکزی تصمیم بگیرند.امسال امکان تک نرخی شدن ارز وجود دارد. البته پارسال هم با توجه به نزدیک شدن قیمت ارز دولتی و آزاد این امکان فراهم بود. ولی بانک مرکزی این ریسک را نکرد.