گروه اقتصادی خبرگزاری «نسیم»: حدود دو ماه از اعلام جمع بندی توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای 5 +1 می‌گذرد. به نظر می‌رسد اعلام این توافق در اواسط تیرماه، عمر 750 روزه دولت یازدهم را به دو قسمت تقسیم کرده، زیرا شاهد دو رویکرد کاملا متفاوت از سوی دولتمردان تدبیر و امید در حوزه اقتصاد هستیم.

روحانی رئیس دولت یازدهم با دو شعار اصلی گشایش در اقتصاد و حل مشکل پرونده هسته ای ایران، در انتخابات خرداد 92 به پیروزی رسید، ولی بعد از به دست گرفتن سکان دستگاه اجرایی و تشکیل کابینه، تمام هم و غم خودش را بر سر حل مشکل پرونده هسته ای گذاشت و این استدلال را مطرح کرد که کلید گشایش اقتصادی، تمرکز بر مسئله سیاست خارجی است. این استدلال رئیس جمهور و تیم اقتصادی وی،  ابتدا مورد توجه مردم قرار گرفت، اما رفته رفته و بعد از طولانی شدن نتیجه مذاکرات هسته ای، اصطلاحا حنای آنها نزد مردم رنگ باخت و جامعه چندان به این رویکرد دولت، روی خوش نشان نداد. اکنون بعد از گذشت حدود دو سال از عمر دولت روحانی مذاکرات تا مرحله جمع بندی توافق پیش رفته و در حال بررسی کنگره آمریکا و مجلس شورای اسلامی است. بررسی دقیق همه جوانب اقتصاد کشور نشان می دهد با این که اقتصاد ایران در این دو سال معطل مانده است، در صورت رسیدن توافق به مرحله اجرا و لغو تحریمها طی ماههای آتی، بازهم چیزی عاید اقتصاد ایران نخواهد شد و در واقع برنامه ریزی دولت برای حل مشکلات اقتصادی با اتکا به رفع تحریمها و گشایشهای بین المللی با شکست رو به رو شده است.

سناریوی جدید دولت بعد از توافق هسته ای چیست؟

اما صحبتهایی که تیم اقتصادی دولت در دو ماه اخیر بعد از توافق به زبان می آورند، نشان می دهد که آنها در تدارک یک سناریوی جدید برای رو به رو شدن با شرایط پسا تحریم هستند! سناریویی که توقعات جامعه را از آنها به پایین ترین حد برساند و در واقع شرایطی را فراهم کند که اصطلاحا دولتمردان روحانی " دست پیش بگیرند تا پس نیفتند."

به گزارش نسیم، بخشی از این سناریوی جدید ارسال پالس‌های منفی بی‌سابقه از سوی مردان تاثیرگذار اقتصادی رئیس جمهور است. این افراد  که امروز پالس های منفی زیادی را در فضای جامعه علیه شرایط اقتصادی کشور ارسال می کنند، قبل از اعلام برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای در اواسط تیرماه، سخنان کاملا متفاوتی را درباره اقتصاد کشور به زبان می‌آوردند، به طوری که از دید آنها حل تمامی مشکلات اقتصادی کشور منوط به لغو تحریمها شده بود! اما حالا بعد از رخ دادن توافق مقدماتی، انگار سناریو نیز تغییر کرده و دولتیها فهمیده اند، حتی لغوتحریمهای خارجی هم نخواهد توانست مسایل ریشه ای و ساختاری اقتصاد ایران را حل کند. بررسی نمونه سخنان دولتمردان قبل و بعد از توافق هسته ای زوایای جدید سناریوی دولت را به خوبی روشن می کند.
 

محمدعلی نجفی- قبل از توافق: یا توافق هسته ای سرعت خروج از رکود بیشتر می شود/ بعد از توافق: امسال بدترین سال اقتصادی در 37 سال اخیر است!

نخستین کسی که صحبتهایش قبل از توافق هسته ای و بعد از توافق هسته ای با یکدیگر تفاوت فاحشی دارد، محمد علی نجفی دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت یازدهم است. مرد پرحاشیه کابینه روحانی که در دو سال اخیر در بخشهای مختلف دولت یازدهم فعالیت کرده است، اخیرا در جلسه شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی سیاه نمایی گسترده ای را از شرایط اقتصاد کشور در سال 94 ارائه داده است.

دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت روحانی گفته است که امسال مشکل دولت در مسئله کسری بودجه است و به همین دلیل شاید یکی از بدترین سال‌‌های 37 سال گذشته باشد، چرا که با افت قیمت نفت روبرو هستیم و قیمت آن مرتباً پایین می‌آید. نجفی با تاکید بر تشدید رکود در سال جاری روی این نکته تاکید کرد که رکود دامن خودرو سازان و قطعه سازان را زودتر از باقی فعالان اقتصادی گرفته است و شنیده می شود که 4 هزار نفر از بابت این مسئله بیکار شده اند. وی همچنین زمان نمایان شدن آثار لغو تحریمها را به نیمه دوم سال 95 موکول کرده و از مردم خواسته که منتظر توفیق خاصی در اقتصاد کشور طی سال جاری نباشند!

این اظهارات در حالی از زبان نجفی جاری می شود که وی پیش از این، قبل از ارائه بسته خروج از رکود دولت در مرداد ماه سال گذشته اعلام کرده بود که لغو تحریمها سرعت خروج از رکود را برای کشور بیشتر خواهد کرد. نجفی آن روز روی این نکته تاکید کرده بود که مسائل سیاست خارجی تاثیر زیادی روی اقتصاد ایران خواهد گذاشت و بعد از بهتر شدن فضای دیپلماسی دولت یازدهم می توانیم منتظررونق اقتصادی در کشور باشیم.
 

جهانگیری؛ قبل از توافق: بعد از توافق شرایط بازار سرمایه بهتر خواهد شد/ بعد از توافق: برای شکوفایی اقتصاد ایران باید تا سال 95 صبر کنیم

اما نفر بعدی که در خصوص وضعیت اقتصادی کشور طی روزهای اخیر آیه یاس سر داده است، معاون اول رئیس جمهور، اسحاق جهانگیری است. آقای معاون اول که چند بار قبل از این هم وضعیت اقتصادی ایران در سال 94 را بحرانی دانسته بود، آخرین بار در سفری که به استان کرمان داشت، اعلام کرد که امسال سخت ترین سال اقتصادی در ایران است و برای رشد شکوفایی اقتصادی در کشور باید تا سال 95 صبر کنیم.

اما معاون اول رئیس جمهور قبل از این، بسیار متفاوت درباره وضعیت اقتصاد ایران بعد از توافق هسته ای سخن می گفت. جهانگیری در روزهای پایانی سال گذشته با امیدواری نسبت به بهبود شرایط اقتصاد ایران بعد از توافق هسته ای تاکید کرده بود که تردیدی در این نیست که با توافق، روند بازار سرمایه اصلاح شود، چون منابع به سمت ایران جذب خواهد شد وسرمایه‌گذار خارجی و ایرانیان خارج از کشور احساس می‌کنند که اقتصاد ایران در شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری قرار دارد.
 

نوبخت؛ قبل از توافق: باید تحریمها برداشته شود تا پروژه های عمرانی را تکمیل کنیم/ بعد از توافق: مردم بعد از توافق هسته ای انتظار بیش از حد از اقتصاد نداشته باشند!

محمد باقر نوبخت رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سخنگوی دولت یازدهم، دیگر عضو تیم اقتصادی دولت بود، که می توان تناقص را قبل و بعد از توافق در سخنان وی مشاهده کرد. این معاون رئیس جمهور قبل از توافق در سالروز پیروزی دکتر روحانی در انتخابات ریاست جمهوری  به اتخاذ تحریمهای نفتی اشاره و عنوان کرد که در شرایطی که ظرفیت تولید چهار میلیون بشکه نفت در کشور داریم در شرایط تحریم اجازه فروش بیش از یک میلیون بشکه را نداریم و همین باعث شده که کشور با 24 میلیار دلار اداره شود. رئیس سازمان مدیریت در ادامه روی این نکته تاکید کرد که در حال حاضر با وجود تحریمها همین 24 میلیارد دلار را هم نمی توانیم وارد کشور کنیم، بنابراین برای گشایش اقتصادی و تکمیل پروژه های عمرانی باید تحریمها برداشته شود.

اما سخنگوی دولت بعد از برجام با بیان سخنانی متفاوت از قبل ضمن دشوار دانستن سال 94 برای دولت به دلیل کاهش قیمت نفت، اعلام کرد که مردم نباید منتظر گشایش اقتصادی بعد از لغو تحریمها باشند، زیرا انتظارات بیش از حد از این مسئله به شدن آسیب زننده است.
 

طیب نیا؛ قبل از توافق: سال 94 با توافق هسته ای بذر اقتصاد ایران به ثمر می نشیند/ بعد از توافق: لغو تحریمها مشکلات اقتصادی را حل نمی کند

بعد از نوبخت، علی طیب نیا چهارمین شخصی بود که در خصوص وضعیت کنونی اقتصاد ایران پالسهای منفی به جامعه تزریق کرد. وزیر اقتصاد بعد از اعلام خبر توافق در نخستین واکنش خود به صراحت اعلام کرد که لغو تحریمها مشکلات اقتصادی را حل نمی کند. البته آقای وزیر چند ماه قبل در جلسه جامعه مهندسین هم سخنانی با همین مضمون به زبان آورده بود، اما نظر آقای وزیر در روزهای پایانی سال گذشته درباره تاثیر لغو تحریمها بر گشایشهای اقتصادی متفاوت بود. طیب نیا در این خصوص با اشاره به لغو تحریمها در سال 94 گفته بود که سال 94 را سال خیلی خوبی می‌بینم و امیدوارم بذرهایی که در سال 93 کاشته شد، در سال 94 با توافق هسته ای به ثمر بنشیند
.

نهاوندیان؛ قبل از توافق: بعد از توافق منتظر رشد اقتصادی، کاهش تورم و خروج از رکود باشید/ بعد از توافق: کسی نباید منتظر رونق اقتصادی در برهه فعلی باشد

بعد از طیب نیا، نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور دیگر عضوی از دولت یازدهم بود که درباره لغو تحریمها و تاثیر آن بر اقتصاد ایران حرفهای ضد و نقیصی را به زبان آورد. محمد نهاوندیان بعد از قبول برجام تصمیم گرفت که بعد از مدتها به جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی برود و بر روی این نکته تاکید کند تحریمها مشکلات اقتصادی را حل نخواهد کرد و کسی نباید منتظر رونق اقتصادی در برهه فعلی باشد.

اما اگر به سخنان آقای رئیس دفتر در سال 92 نگاه کنیم، با ادبیاتی متفاوتی مواجه می شویم. وی بعد از بازگشت رئیس جمهور از اجلاس داووس در گفتگو با یک هفته نامه، اعلام کرد که از سال آینده مردم باید منتظر رشد اقتصادی، خروج از رکود و کاهش 10 درصدی تورم باشند زیرا مذاکرات به نفع اقتصاد کشور تمام خواهد شد. اما این وعده آقای رئیس دفتر با وجود گذشت دو سال همچنان تحقق پیدا نکرده و به نظر می رسد با صحبتهای جدید وی نباید منتظر تحقق آنها هم باشیم.
 

نیلی؛ قبل از توافق: با لغو تحریمها، یک ساله به شرایط پیش از تحریم باز می گردیم/ بعد از توافق: سال 94 سال سختی است منتظر رونق اقتصادی نباشید

اما مشاور اقتصادی رئیس جمهور را هم باید در زمره کسانی دانست سخنان خود در خصوص تاثیر توافق هسته ای بر اقتصاد کشور تغییر داده است. مسعود نیلی اردیبهشت ماه امسال در دانشگاه شریف اعلام کرد که با لغو تحریمها، یک ساله به شرایط پیش از تحریم باز می گردیم و اقتصاد ایران به رونق خواهد رسید. اما سخنان وی چند ماه بعد و در دانشگاه تهران کاملا متفاوت بود. وی بار دیگر مانند اسحاق جهانگیری، محمد باقر نوبخت و محمد نجفی تاکید کرد که در سال 94 سخت ترین سال را برای اقتصاد کشور خواهد بود و نباید منتظر رونق اقتصادی بعد از لغو تحریمها باشیم. وی چند وقت بعد پا را فراتر گذاشت و با این که قبلا اعلام کرده بود با توافق هسته ای ایران به کشورهای قدرتمند اقتصادی جهان نزدیک خواهد شد. اعلام کرد که کسی نباید فکر کند که بعد توافق به کشوری مانند کره جنوبی تبدیل خواهیم شد.
 

سیف؛ قبل از توفق: امسال اقتصاد ایران بعد از توافق هسته ای شکوفا خواهد شد/ بعد از توافق: در این شرایط به صلاح نیست ارز را تک نرخی کنیم، شش ماه صبر کنید

رئیس کل بانک مرکزی دیگر عضو تیم اقتصادی دولت روحانی بود که وعده رونق اقتصادی در سال جاری و بعد از توافق هسته ای را داد. وی در بازدید از یکی از ادارات بانک مرکزی در روزهای پایانی سال گذشته اعلام کرد که اقتصاد ایران به ثبات رسیده و سال آینده باید منتظر رشد و شکوفایی اقتصاد ایران بعد از توافق هسته ای باشیم.

اما چند ماه بعد سیف که پیش از این تحقق بسیاری از وعده های خود مانند تک نرخی شدن ارز را به توافق هسته ای مربوط دانسته بود، تاکید کرد که تک نرخی ارز در شرایطی فعلی به صلاح نیست و شش ماه بعد از توافق ارز تک نرخی خواهد شد.
 

ترکان؛ قبل از توافق: منتظر هجوم سرمایه های خارجی بعد از توافق هسته ای باشید/ بعد از توافق: برای رونق اقتصادی باید صبر کرد، فعلا بار اضافی به تعهدات دولت اضافه نکنید

اکبر ترکان مشاور ارشد روحانی هم از دیگر دولتمردانی بود که بعد از توافق رنگ عوض کرد. وی پیش از این و بعد از بیانیه لوزان اعلام کرد که اقتصاد ایران بعد از توافق هسته ای رونق پیدا می کند، راه خوردن برخی از افراد بسته می شود و باید منتظر هجوم سرمایه های خارجی به ایران بعد از توافق هسته ای باشیم. اما دبیر شورای عالی مناطق آزاد بعد از برجام در گفتگو با یک پایگاه اطلاع رسانی اعلام کرد که توافق نباید بار اضافی به تعهدات دولت اضافه کرد و فعلا برای رونق اقتصادی باید صبر کنیم.
 

نعمت زاده؛ قبل از توافق: با توافق هسته ای شاهد یک جهش صادراتی خواهیم بود / بعد از توافق: توافق هسته ای باعث گشایش در همه حوزه های اقتصادی نمی شود

وزیر صنعت دولت روحانی هم قبل از توافق هسته ای معتقد بود که با توافق هسته ای شاهد یک جهش صادراتی بزرگ در کشور خواهیم بود. اما اظهارات آقای وزیر چند ماه بعد تغییر کرد. وی در روز صنعت و معدن در تبریز اعلام کرد که توافق هسته ای در همه حوزه های اقتصاد گشایش ایجاد نمی کند و برای گشایش در این بخشها باید عوامل تاثیر دیگر بر اقتصاد کشور نیز ارتقا پیدا کنند.
 

چرا دولتمردان درباره تاثیرات توافق هسته ای بر اقتصاد تغییر عقیده دادند؟

اظهارات اعضای تیم اقتصادی دولت بیش از همه بیانگر این است که دولتمردان کاملا به این نتیجه رسیدند که از بابت توافق هسته ای چیزی عاید اقتصاد کشور نخواهد شد و این اصلاحات ساختاری است که اقتصاد ایران را از وضعیت کنونی خارج می کند به همین دلیل در حال زمینه چینی هستند که عدم تغییر اقتصاد کشور بعد از توافق هسته ای را یک مسئله عادی جلوه دهند.

همچنین کسری بودجه دولت هم شرایطی را ایجاد کرده است، که دولتمردان به دنبال بهانه تراشی برای برداشت از صندوق توسعه ملی و یا افزایش قیمت ارز برای جبران کسری بودجه باشند. تغییر نگاه دولتمردان به تاثیرات توافق هسته ای به اقتصاد کشور و سیاه نمایی نسبت به اوضاع اقتصادی سال جاری در شرایطی اتفاق می افتد که کشور ما سالهای بسیار سخت تری را هم پشت سر گذاشته و توانسته بر مشکلات فائق آید. از جمله این سالها می توان به سالهای جنگ تحمیلی و یا سال های 90 و 91 که تحریمهای اقتصادی به اوج خود رسید، اشاره کرد. رهبر معظم انقلاب هم از همین رو در دیدار با دولتمردان بر نگارش یک برنامه منسجم برای اقتصاد مقاومتی سخن به میان آوردند تا دولت برنامه جایگزینی برای بهبود شرایط اقتصاد کشور جدا از رفع تحریها داشته باشد. حال باید منتظر ماند و دید پالسهای منفی دولتمردان تا به کی ادامه پیدا می کند و حالا که آنها متوجه شدند که از قِبَل مذاکرات چیزی عایدشان نمی شوند به فکر اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی و اصلاحات ساختاری در اقتصاد کشور خواهند افتاد یا خیر؟