هیثم الغیص که یکی از روزهای بهمن (چهارشنبه، ۱۷ بهمن) برای دیدار با محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت ایران و رئیس دوره‌ای اوپک در سال ۲۰۲۵ به تهران سفر کرده بود به تبیین مهمترین شرایط بازار نفت پرداخت و گفت: بازار اکنون از نظر بنیادی، در شرایط خوبی قرار دارد. معتقدیم کارهایی که در دوره گذشته از سوی اوپک‌پلاس در زمینه تنظیم تولید و کاهش داوطلبانه عرضه نفت انجام شده، بسیار مؤثر بوده است.
وی در این گفت‌وگو با بیان اینکه حرکت به سمت گذار انرژی از سوخت‌های فسیلی یک شبه قابل دستیابی نیست و معتقدم سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۵۰ و کاهش شدید تقاضای نفت غیرواقع‌بینانه است، بیان کرد: ما با آژانس بین‌المللی انرژی مشکلی نداریم، اما معتقدیم پیش‌بینی‌های سناریوی انتشار خالص صفر بسیار خطرناک است، زیرا متأسفانه سبب شده بسیاری از دولت‌ها گمراه شوند و سیاست‌هایی را اجرا کنند که برای مصرف‌کنندگان آنها بسیار گران‌تر تمام شده است. وقتی مصرف‌کنندگان احساس کنند هر ماه هزینه بیشتری برای برق پرداخت می‌کنند، مقاومت خواهند کرد و این چیزی است که ما شاهد آن بوده‌ایم.
دبیرکل با تأکید بر اینکه اوپک به انرژی‌های تجدیدپذیر نه نمی‌گوید و کشورهای عضو اوپک در حال سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیرهستند، اظهار کرد: ما در اوپک محاسبه کرده‌ایم که انرژی‌های تجدیدپذیرتنها ۳ یا ۴ درصد از ترکیب انرژی جهانی را تأمین می‌کنند، در حالی که سهم نفت ۳۰ درصد و گاز طبیعی حدود ۲۵ درصد است و امروز نفت و گاز با هم ۵۵ درصد از این ترکیب را تشکیل می‌دهند.
متن کامل گفتگوی وزارت نفت با هیثم الغیص، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده (اوپک) را در ادامه می‌خوانید.
به‌عنوان نخستین پرسش، ارزیابی شما از وضع کنونی بازار و عرضه و تقاضای نفت چیست؟
بازار اکنون از نظر بنیادی، در شرایط خوبی قرار دارد. معتقدیم کارهایی که در دوره گذشته از سوی اوپک‌پلاس در زمینه تنظیم تولید و کاهش داوطلبانه عرضه نفت از سوی برخی کشورها - هشت کشور - انجام شده، بسیار مؤثر بوده است. افزون بر این، به‌طور مداوم بر تحولات بنیادی که به‌سرعت در حال تغییر هستند، نظارت داریم. باید بگویم چه از نظر اقتصادی و چه ژئوپلیتیکی، همیشه عوامل متحرک زیادی وجود دارند که از طریق نشست‌های منظم کمیته مشترک نظارت بر توافقنامه (JMMC) همیشه بر این تحولات مسلط هستیم.
هم‌اکنون بازار در شرایط خوبی قرار دارد اما باید محتاط باشیم، پیش‌دستانه عمل کنیم و رویکردی فعالانه داشته باشیم. با توجه به برخی نگرانی‌هایی که سال گذشته در مورد رشد اقتصادی چین وجود داشت، همیشه ناشناخته‌ها و عدم قطعیت‌های زیادی وجود دارد. البته فکر می‌کنم این نگرانی‌ها بیش از حد بزرگ شده است. چین با رشد اقتصادی نزدیک به ۵ درصد که رقم قابل‌توجهی است، همچنان از نظر بنیادی قوی است. این کشور از نظر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهانی، دومین یا سومین اقتصاد بزرگ است.
از سوی دیگر، اقتصاد جهانی با رشد ۳.۱ درصدی به‌خوبی در حال پیشرفت است و پیش‌بینی می‌شود، امسال تقاضای نفت نسبت به سال گذشته ۱.۴ میلیون بشکه در روز رشد کند، بنابراین اصول بنیادی بازار سالم به نظر می‌رسند، اما ما همیشه باید هوشیار باشیم. مجموع اقدام‌ها در اوپک و اوپک‌پلاس برای این است که می‌خواهیم اطمینان یابیم بازار نفت پایدار است. ثبات هدف ماست و نوسانات را نمی‌خواهیم، زیرا نوسان در این بازار برای ما به‌عنوان تولیدکنندگان خوب نیست، همچنین این نوسان‌ها برای مصرف‌کنندگان نیز مطلوب نیستند.
تلاش‌های اوپک‌پلاس برای ثبات بازار نفت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بسیار مؤثر است، کارگروه مشترک وزارتی نظارت بر توافق ائتلاف تولیدکنندگان عضو اوپک و غیراوپک (اوپک‌پلاس) هم در ابتدای ماه فوریه پنجاه‌وهشتمین نشست خود را برگزار کرده است که وزیر نفت ایران نیز در آن شرکت کرد. این کارگروه به‌طور بسیار مؤثری همراه با دبیرخانه اوپک، همه اصول بنیادی بازار مانند مسائل اقتصادی، نگرانی‌ها و تعدیل‌های بازار را زیر نظر می‌گیرد، همچنین در نشست کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک‌پلاس (JMMC)، گزارش‌هایی که آماده شده، به وزیران کشورهای عضو ارائه می‌شود. عرضه نفت از سوی کشورهای عضو بیانیه همکاری (DOC) و کشورهای غیر عضو DOC مانند ایالات متحده، برزیل یا کانادا نیز به‌دقت بررسی می‌شود، زیرا نقش مهمی در بازار نفت دارد، البته به بخش تقاضا نیز توجه می‌کنیم.
اگر اوپک‌پلاس و همکاری در آن را طی هشت سال گذشته نداشتیم، شرایط بازار جهانی نفت بسیار متفاوت و بدتر بود. مصرف‌کنندگان جهانی، ثبات در بازار نفت را می‌خواهند، زیرا نفت مهمترین انرژی جهان به‌شمار می‌رود و انرژی به‌معنای رشد برای اقتصاد جهانی است، بنابراین از نقشی که اوپک‌پلاس از سال ۲۰۱۷ همراه با اوپک ایفا کرده، بسیار خوشحالیم و به بهترین شکل ادامه خواهیم داد.
تحلیل و ارزیابی اوپک از موضوع انتشار خالص صفر یا NET ZEROEmission چیست؟
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) بر اساس گزارشی که سال ۲۰۲۱ برای اجلاس COP۲۶ منتشر کرد، معتقد است تا سال ۲۰۵۰ تقاضای نفت به‌شدت کاهش می‌یابد. از آن زمان، اوپک موضع روشنی در مورد این سناریو گرفته است و معتقدم سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۵۰ غیرواقع‌بینانه است. من موضعی بسیار قوی در مورد سناریوی انتشار خالص صفر (Net Zero Emission Scenario) دارم، زیرا این سناریو بر اساس نتایجی است که سال ۲۰۵۰ و به‌صورت معکوس به‌دست می‌آیند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که شرایط تغییر می‌کند و تقاضای نفت تا سال ۲۰۵۰ به مقدار ۷۵ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد، که معتقدم واقعاً غیرواقع‌بینانه است، زیرا این سناریویی است که بر اساس باورهای ایدئولوژیک و نه بر اساس واقعیت‌ها توسعه یافته است.
از زمان انتشار این سناریو در سال ۲۰۲۱، در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در اروپا شاهد مقاومت دولت‌ها، مصرف‌کنندگان و شهروندان در برابر این سیاست‌های سناریوی انتشار خالص صفر بوده‌ایم، زیرا از کل انرژی که جهان امروز استفاده می‌کند، ۸۰ درصد انرژی سوخت فسیلی است و در ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته همچنان ۸۰ درصد بوده است. بنابراین بدون برنامه‌ریزی مشخص و در زمان کوتاه، حرکت به سمت گذار ۸۰ درصد انرژی جهان از سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی تجدیدپذیر، چیزی نیست که یک‌شبه قابل دستیابی باشد. از سوی دیگر، برای دستیابی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به جز حذف سوخت‌های فسیلی، راه‌های دیگری نیز مانند استفاده از فناوری‌ها، جذب کربن، استفاده از اقتصاد بازیابی چرخه کربن و بسیاری تکنیک‌های دیگر وجود دارد که در حال توسعه هستند و می‌توانند به کاهش انتشار کربن در جهان کمک کنند.
راه‌حل تحقق سناریوی انتشار خالص صفر یا کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای لزوماً کاهش تقاضای نفت نیست، زیرا هر چیزی که امروز می‌بینید حاوی نفت است و نمی‌توان نفت را از زندگی حذف کرد. به غذا، دارو، پلاستیک‌ها، هواپیماها، دفترهایی که در آن کار می‌کنیم و به خودروها نگاه کنید، همه چیز حاوی محصولات پتروشیمی است و محصولات پتروشیمی از نفت خام و صنایع پالایش و پتروشیمی به‌دست می‌آیند. از سوی دیگر، حمل‌ونقل بخش بزرگی از این موضوع است. حمل‌ونقل هوایی، حمل‌ونقل خودرویی، کشتیرانی، اقتصاد جهانی و تجارت جهانی، همه اینها به استفاده از نفت وابسته هستند.
نفت امروز ۳۰ درصد از ترکیب انرژی جهانی را تشکیل می‌دهد، بنابراین وقتی در مورد انتشار خالص صفر صحبت می‌کنیم یا آژانس بین‌المللی انرژی سناریویی مانند سناریوی انتشار خالص صفر را پیش می‌برد، این سناریو باید بر اساس امکان‌پذیری و قابلیت اجرای اقتصادی و نه بر اساس ایدئولوژی باشد. باید بر اساس استفاده عملی و نه بر اساس آرزوهای دور از واقعیت تدوین شود. به همین دلیل است که در اوپک همیشه در برابر آن مقاومت کرده‌ایم. ما با آژانس بین‌المللی انرژی مشکلی نداریم، اما معتقدیم پیش‌بینی‌های سناریوی انتشار خالص صفر بسیار خطرناک است، زیرا متأسفانه سبب شده بسیاری از دولت‌ها گمراه شوند و سیاست‌هایی را اجرا کنند که برای مصرف‌کنندگان آنها بسیار گران‌تر تمام شده است. وقتی مصرف‌کنندگان احساس کنند هر ماه هزینه بیشتری برای برق پرداخت می‌کنند، مقاومت خواهند کرد و این چیزی است که ما شاهد آن بوده‌ایم.
مهر
