اظهارات پوپولیستی، تبلیغاتی و سوال برانگیز دولت علی الخصوص اعضاء تیم اقتصادی دولت آنقدر زیاد شده که خوشبختانه و یا بدبختانه دیگر کسی را متعجب نمی کند!! اما فرمایشات آقایان، سوالات و ابهامات زیادی را در اذهان عموم بوجود آورده که همین امر موجب شد تا چند خطی بطور ساده و عامیانه به این موضوع بپردازم.

وجود مشکلات اقتصادی کمرشکن و تحمیل شده طی هشت سال گذشته و شعارهای داده شده توسط جناب آقای روحانی در ایام تبلیغات انتخاباتی موجب شد تا نور امیدی در دل مردم شریف ایران ظهور کرده و آنان را به آینده و دوران ریاست جمهوری یازدهم دلخوش کند تا شاید رئیس جمهور جدیدمان به عهدی که با مردم شریف ایران و بزرگان نظام بسته پایبند باشد و با خردورزی، تدبیر، بهره مندی از مدیران دلسوز و مجرب، خوشنام و مورد تأیید مردم و به دور از باندبازیهای گذشته، بر مشکلات سیاسی، اقتصادی و.... جامعه فائق آمده و ایران و ایرانی را در برابر همه از خانواده گرفته تا جامعه جهانی سربلند نماید.

لکن ابرام و پافشاری جناب آقای روحانی بر تحقق شعارهای داده شده خود و تأکید بسیار بر انجام اصلاحات اقتصادی در صد روز اول ریاست جمهوری، دلیلی بر اقبال و اعتماد مردم به ایشان برای حضور در پست خطیر ریاست جمهوری شد. فرمایشات آقای روحانی درخصوص اصلاحات کوتاه مدت اقتصادی و رفع برخی از مشکلات حاکم بر زندگی عموم نه تنها امید را در دل مردم عزیز ایران زنده کرد بلکه تحسین صاحب نظران اقتصادی از جمله اینجانب را برانگیخت و ما را شدیداً کنجکاو نمود که دولت و تیم اقتصادی اش چه سیاستی را بکار خواهند بست و چه کارهای مثبتی را در کوتاه مدت درجهت کاهش مشکلات اقتصادی ایران انجام خواهند داد؟ پس انتظار را پیشه کردیم.

اما در کمال تعجب، چند روز پس از آغاز بکار دکتر روحانی بعنوان رئیس جمهوری یازدهم، به عینه مشاهده کردیم که ایشان و غالب دولتمردان محترم در جلسات و محافل مختلف خبری، شعارهای انتخاباتی و نوع ادبیات خود را تغییر داده و بطور سربسته اظهار نمودند که از رفع مشکلات اقتصادی در کوتاه مدت خبری نخواهد بود در نتیجه با این اظهارات، جمعی از مردم و دوستداران دولت تدبیر و امید را پریشان حال و دل نگران کردند.

همچنانکه میدانیم سالیان متمادی است که اقتصاد ایران از تورم شدید و افسار گسیخته رنج میبرد. تورمی که تک رقمی شدنش تبدیل به افسانه شده است و گاهی آنقدر بالا رفته است که بسیاری از مردم را به نگرانی و قطع امید به آینده واداشته است. در سالهای اخیر این موضوع بیش از پیش به چالشی مهم در اقتصاد ایران تبدیل شده است و همین مسئله سبب شده است که اکثر کاندیداهای ریاست جمهوری راهکار خود برای مهار تورم ارائه نمایند و یا اینکه در سخنان خویش به ضرورت مهارکردن آن تأکید کنند. اما سوال اینجاست که آیا در کوتاه مدت امکان کنترل تورم وجود دارد یا خیر؟ راهکار های اجرای کار چیست؟

کنترل قیمتها و راه حل های کوتاه مدت اقتصادی درجهت مهار تورم مسئله ای نیست که با تصمیمات و برنامه های کوتاه مدت قابل حل باشد. دولت دهم قبل از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها میبایست برای کنترل قیمتها در اقتصاد دخالت میکرد، اما پس از اجرایی شدن طرح یارانه ها، قیمتها بطور سرسام آور و افسارگسیخته ای افزایش یافت و دیگر امکان کاهش قیمتها و نرخ تورم برای دولت وجود نداشت و کار از دست دولت خارج شد که نهایتاً به تورم بالا در غالب کالاها و خدمات منتهی شد. این روند رشد قیمتها چیزی نبود که دولت احمدی نژاد بخواهد با آن مقابله کند، بنابراین هر دولتی که روی کار میآمد مجبور به پذیرش شرایط موجود بود. 

در همین راستا قبل از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها پیش بینی می شد که با اجرای فازهای این طرح، تورم۶۰ درصدی حادث شود. لکن اینکه دولت جدید بخواهد با یک انقلاب اقتصادی تورم را از بین ببرد امکان پذیر نیست؛ چرا که هزینه هایش بالا میرود و این اقدام مشکلی را حل نخواهد کرد. زیرا در شرایطی که کشور با تحریم اقتصادی مواجه شده، امکان ندارد که دولت بخواهد برای کاهش قیمتها، درآمدهای نفتی را مصرف کند، بنابراین کنترل تورم در کوتاه مدت امکان پذیر نیست. لکن با وجود مریضی هلندی اقتصاد یعنی رکود همراه با تورم در اقتصاد کشورمان و نرخ رو به رشد بیکاری، به هیچ عنوان مهار تورم افسارگسیخته که بعضاً بیش از30 الی40درصد میباشد در زمانی محدود برای دولت تدبیر و امید میسر نمی باشد.

و اما در خصوص راه حل خروج از رکود تورم باید گفت که در وهله اول باید کوشید تا مسئله تحریمها مشخص و از میان برداشته شده و آسیبهای ناشی از آن ترمیم شود. پس از آن باید با جذب سرمایه گذاریهای کلان خارجی و اعطای کمکهای بلندمدت در قالب وام، تولید و تولیدکنندگان را تقویت نمود که این فرآیند پس از لغو تحریمها حداقل سه الی چهار سال زمان میبرد. لکن تورم مشکل چندین و چند ساله کشور ماست و چیزی نیست که یک شبه به وجود آمده باشد که بخواهیم و یا بتوانیم یک شبه آن را حل کنیم. تنها راه حل کنترل تورم، افزایش تولید و رشد اقتصادی است که هنوز در دولت یازدهم هیچیک از این فاکتورها بطور ملموس محقق نشده است. فلذا اگر دولت میخواهد طرحی موفق برای اقتصاد کشور داشته باشد باید بدنبال رشد اقتصادی مستمر برود، ولو اینکه این رشد پایین باشد.

باعنایت به توضیحاتی که خدمتتان ارائه نمودم لازم بذکر است که در کمال تعجب چند روز گذشته آقای روحانی اظهار داشته است که دولت در مهار تورم و رسیدن به تورم صفر درصدی نقطه به نقطه موفق شده و این موضوع را هم نوعی پیروزی برای دولت یازدهم تلقی نمودند!! از همین رو اولاً خدمت ایشان عرض میکنم که نه تنها تاکنون هیچ قیمتی کاهش نیافته بلکه هنوز افزایش قیمتها به وضوح قابل مشاهده است شاید همانند محله آقای احمدی نژاد، تورم در محله جناب آقای روحانی مهار شده است!! پس از نظر مردم ایران، ادعای مهار تورم توسط دولت یازدهم، ادعایی نادرست و عوام فریبانه است ثانیاً مردم شریف ایران به پیروزی آقای روحانی رأی دادند تا آرامش و امنیت سیاسی و اقتصادی بدست آورند نه اینکه هر روز شعار سر داده و با سخنان پی در پی از دولت تدبیر و امید تعریف و تمجید غیر واقعی کرده و مردم و فعالان اقتصادی را ناامید کنند.

به گزارش نسیم، اگر نیم نگاهی هم به اظهارات گوهربار جناب آقای سیف رئیس کل بانک مرکزی درخصوص خروج کامل از رکود بیاندازیم خالی از لطف نخواهد بود:

آقای سیف درحاشیه مراسم بزرگداشت هشتادمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران طی مصاحبه ای مطالبی را بدین مضمون ایراد نموده اند: خوشبختانه برنامه ریزی های انجام شده دولت تدبیر و امید برای دومین سال درحال تحقق است و دستاوردی خیلی بزرگتر از آنچه پیش بینی میکردیم در آخر اسفند سالجاری خواهیم داشت ازجمله  الان میتوانم قاطعانه بگویم که تورم حداکثر 16درصد خواهد بود و در آخر اسفندماه پس از محاسبه آن را اعلام می کنیم! در ضمن اظهار داشتند که رشد اقتصادی کشور نشان دهنده خروج کامل اقتصاد از رکود است!!

در ارتباط با فرمایشات ارزنده و تاریخی ایشان باید توضیحاتی را ارائه نمایم تا شاید مفید به فایده بوده و انشاالله قلم فرسائی بنده موجب شود تا جناب سیف کمی در گفته های خودشان تفکر کرده و در اظهار نظرهای پیشین و آینده خود تجدیدنظر کنند.

پیشرفت اقتصادی موجب اعتماد به نفس جامعه و افراد آن میشود. پیشرفت اقتصادی موجب حفظ سرمایه ‌های انسانی و جلوگیری از فرار مغزها و حتی جذب مغزهای خارج از کشور شده و سرمایه ‌های انسانی جامعه را تقویت میکند که خود موجب پیشرفت بیشتر جامعه نیز میگردد. پیشرفت اقتصادی باعث افزایش توان مادی جامعه برای تقویت توان دفاعی، تقویت منابع مادی و انسانی برای پیشرفت فرهنگی و فکری جامعه میشود. پیشرفت اقتصادی موجب بهبود شرایط زندگی خانواده‌ ها و زمینه ‌ساز تقویت بنیاد خانواده و کاهش فسادهای اخلاقی و مالی میشود. باتوجه به اهمیت پیشرفت اقتصادی، یکی از دغدغه ‌های مهم جامعه و مدیران آن به ناچار و به درستی پیشرفت اقتصادی است. برخی از ابعاد مهم در چشم‌انداز20 ساله کشور، مربوط به شاخصهای پیشرفت اقتصادیست؛ بطوریکه امید داریم تا جایگاه ایران به مقام نخست در منطقه برسد. بسیاری از تذکرات، توصیه ‌ها و نصایحی که در تریبونهای عمومی مطرح میشود مربوط به معیشت مردم و عملکرد جامعه در حوزه پیشرفت اقتصادی است.

باتوجه به رکود، نرخ بالای تورم و بیکاری و نرخ رشد ناچیز اقتصادی در شرایط فعلی میتوان گفت که در بیشتر سالهای دهه گذشته، پیشرفت اقتصادی کشور با آنچه میتواند مطلوب باشد فاصله زیادی داشته است. چنین شرایطی طبیعتاً این سؤال مهم را مطرح میکند که چالشهای پیشرفت اقتصادی کشور کدامند؟ و چه دلایلی باعث شده تا دولت جدید هم پس از گذشت تقریباً 19 ماه، هنوز در چنگال مشکلات اقتصادی گرفتار مانده و توان رفع نابسامانی ها را نداشته باشد؟ برای پاسخ به این سؤال باید

به گزارش نسیم، مواردی را واکاوی، تحلیل و مورد توجه قرار داد. در این راستا، بهره مندی دولت از تیم اقتصادی یکدست و قوی ضروری میباشد. عدم کسری بودجه، دسترسی به ذخایر ارزی، رفع مشکلات و اختلافات بین المللی، پرهیز جناههای سیاسی داخلی از ایجاد تنش و درگیری با دولت و چند مورد دیگر برای رفع مشکلات و پیشرفت اقتصادی کشور الزامیست اما در کمال تأسف باید اذعان نمود که هیچیک از موارد فوق الذکر محقق نشده و دست دولت از همه این فاکتورها تهی میباشد. از همه مهمتر اینکه بیماری هلندی یعنی اقتصاد راکد همراه با تورم دولت را آچمز نموده، روح و روان فعالان اقتصادی را بهم ریخته و غالب فعالیتهای بخش خصوصی را نیز با بن بست مواجه کرده است!!

لکن پر واضح است که پیشرفت در بُعد اقتصادی، لازمه بقا و شکوفایی یک نظام اجتماعی و سیاسی پایدار است. پیشرفت اقتصادی با شاخص های متعددی سنجیده میشود. رشد تولید سرانه در جامعه، نرخ بیکاری، نرخ تورم، توزیع درآمد بین آحاد جامعه، متوسط میزان تحصیلات نیروی کار، دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی، امید به زندگی، میزان تولیدات فرهنگی، تأمین زندگی در زمان بازنشستگی و بیکاری از جمله شاخص‌ های پیشرفت اقتصادی است. لکن مردم همچنان امیدوار و منتظر فعالیتهای دولت برای بهتر شدن شرایط اقتصادی‌ و ارتقاء سطح زندگیشان هستند. همچنین پایبند بودن دولت به تعهداتش، مسئله مهم دیگری است که مردم روی آن تأکید بسیار دارند و از رئیس‌جمهور منتخب خود میخواهند که اگر قولی به مردم داده، حتماً آن را انجام دهد و به تمام وعده ‌هایش در عمل نه در حرف و شعار وفادار باشد تا مردم فرق این دولت با دولت پیشین را قلباً احساس کنند.

و اما طی یکسال و نیم گذشته جدای از دستگیری و اعدام دو سه مفسد اقتصادی، ارائه سبد ناقص و نیمه کاره کالا، رفت و آمد چند هیأت اقتصادی خارجی به ایران و آغاز فاز دوم طرح هدفمندی یارانه ها که حاصلی جزء گرانی کالاها را در پی نداشته، هیچ کارخانه ورشکسته ای احیاء نشده است. ممنوع الخروجی غالب فعالان اقتصادی رفع نگردیده و همچنان پا برجاست. چه میزان اشتغال ایجاد شده؟ چه میزان تورم (البته در عمل نه در حرف) کاهش یافته؟ وضعیت ارز و نرخ آن نسبت به سال گذشته چقدر تغییر کرده است؟ و دهها مورد و سؤال دیگر... که در ذهن وجود دارد. لکن با وجود این همه سؤال و وضعیت موجود اقتصاد کشور، به جرأت میتوان گفت که اوضاع اقتصادی کشور و معیشتی امروز مردم آن چیزی نیست که دنبالش بودیم. زیرا غالب مشکلات خرد و کلان کشور و مردم هنوز پا برجاست. پس اینکه فقط با کلمات و سخنان خشک و خالی بخواهیم اوضاع را باب دل و خوب نشان دهیم کار قابل دفاعی نیست. هرچند که فضای حال حاضر سیاست خارجی کشور با دوران احمدی نژاد فرق کرده اما این کافی نیست و سعی و تلاش بیشتر و مضائفی را می طلبد. 

با وجود مواردی که خدمتتان نگاشتم در جریان هستید که چند ماه پیش رئیس جمهور محترم در شهر مقدس مشهد در جمع مردم و در کنار بارگاه امام هشتم قاطعانه و با صدایی بلند اظهار داشتند که از رکود عبور کردیم. آقای روحانی همچنین افزودند که محاسبات سه ماه اول سال ۹۳ به ما نشان داده که دولت از رکود عبور کرده است. اظهارات جناب آقای روحانی قابل تأمل و واکاوی بود زیرا ایشان درست در زمانی این فرمایشات را میفرمایند که تازه چند روز پیش از آن دولت محترم از بسته اولیه خروج از رکود بدون تورم پرده برداری کرده و برای رفع اشکال و ایراد این بسته، طرح اولیه آنرا از طریق رسانه ها در اختیار صاحب نظران قرار داد ولیکن سخنان رئیس‌جمهور درباره خروج از رکود باز هم در حالی عنوان شد که بسته خروج از رکود دولت تازه در قالب یک لایحه به مجلس فرستاده شده و هنوز توسط نمایندگان محترم مجلس نیز بررسی نشده بود. حال چطور میشود چند روز قبل برنامه ای برای خروج از رکود بدون تورم را پرده برداری بکنند و هنوز آنرا رفع اشکال ننموده و آماده اجرا نکرده به یکباره اعلام کنند که از رکود عبور کردیم و تمام شد رفت پی کارش!! نه تنها از نظر بنده بلکه خیلی از صاحب نظران برجسته سیاسی و اقتصادی این فرمایشات رئیس جمهور را احساسی و عجولانه دانسته و توقعی بیش از این را از سکاندار دولت یازدهم داشتند.

باید این سؤال را طرح کرد که آیا گفته های آقای روحانی دارای ادله محکم و قابل قبولی بود یا نه؟ برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید رکود و رونق را تعریف کنیم سپس فرمایشات ریاست محترم جمهوری را در آن قالب قرار دهیم تا ببینیم چقدر درست و یا غیر قابل قبول است. یک دوره طولانی که در آن فعالیتهای اقتصادی بسیار پائین تر از حد معمول باشد را رکود می نامند. رکود را

می توان با کاهش شدید تولید؛ سرمایه گذاری اندک؛ انقباض اعتبارات؛ بیکاری گسترده و اشتغال کوتاه مدت و گستردگی ورشکستگی مشخص نمود. دراصل رکود اقتصادی به دوره‌ای که کاهش معنی‌دار در چهار عامل تولید، درآمد، اشتغال و تجارت

ایجاد شود اطلاق میگردد. این دوره معمولاً حداقل بین۶ ماه تا یکسال طول میکشد. به این ترتیب و به بیان دقیق تر رکود اقتصادی را میتوان به معنای کاهش دهنده رشد تولید ناخالص داخلی معنا نمود. در این حالت اقتصاد حالت انقباضی به خود میگیرد و کوچک میشود. پرشدن بازار از کالاهایی که مشتری ندارد و به طبع آن کاهش تولید و یا حتی توقف آن که خود به تعطیلی کارخانه ‌ها و بیکاری وسیع و حتی میلیونی کارگران منجر میگردد، همه و همه از نشانه ‌های وجود رکود در اقتصاد یک کشور است.

واما در دوران رونق، فعالیت های اقتصادی شدت و رشد فزاینده ای می یابند و مصرف و تولید هردوبا خوش بینی انجام می پذیرند.

رونق معمولاً با افزایش تولید؛ رشد سرمایه گذاری به ویژه در زمینه ایجاد ظرفیت های جدید در تولید؛ بسط و گسترش اعتبارات بانکی؛ کاهش محسوس بیکاری و اشتغال کامل و رشد و گسترش و راه اندازی بنگاههای جدید اقتصادی نمایان می شود.

حال باتوجه به تعاریف دست و پا شکسته ای که از رکود و رونق اقتصادی خدمتتان عرضه داشتم خودتان قضاوت کنید کدامیک از فاکتورهای فوق الذکر طی چند ماه گذشته به یکباره در کشور رخ داده که رئیس جمهور به این نتیجه رسیدند که از رکود عبور کردیم؟ رشد سرمایه گذاری داخلی و خارجی داشته ایم؛ اعتبارات بانکی جدیدی به فعالان اقتصادی اعطاء شده؛ اشتغال جدیدی ایجاد شده و یا بیکاری کاهش یافته و... یا اینکه تولید با سال گذشته چندان فرقی کرده؛ سرمایه گذاری جدیدی رخ داده؛ تسهیلات بانکی همچون گذشته انقباضی نبوده؛ بیکاری عین دیروز و پریروز نبوده و نهایتاً ورشکستگی دامن صاحبان صنایع را محکم نگرفته که برعکس آنچنان همه تولید کنندگان را زمین گیر کرده که به این سادگی ها نیز ول کن نیست. پس بنظر میرسد که چندان اتفاق مثبت اقتصادی رخ نداده لاجرم مردم و فعالان اقتصادی عبور از رکود را هنوز احساس نکرده اند اما ظاهراً دولت خود به تنهایی آنهم بر روی کاغذ از رکود عبور کرده است!! که امیدوارم روزی در عالم واقعیت هم از شر رکود و تورم راحت شویم.

حال چند وقتی است که آقای روحانی به هر دلیلی دست از سر رکود برداشته و فعلاً راجع به آن صحبت نمی کند که به یکباره آقای سیف احساس کرده که از قافله شعار پردازی و عوام فریبی عقب مانده و چون حرفی برای گفتن نداشتند به یکباره رفتند به سراغ رکود و همان فرمایشات چند ماه پیش آقای روحانی را بر زبان جاری نمودند که اگر حداقل اهل مطالعه رسانه ها بودند و انتقادات به فرمایشات آنروز آقای روحانی را میخواندند دیگر این فرمایشات مملو از انتقاد و ابهام را بر زبان خود جاری نمی ساختند. 

در خاتمه معروض میدارم که بهبود اوضاع اقتصادی و عبور از بیماری هلندی در کوتاه مدت نیازمند فاکتورهای خاصی میباشد که چندی قبل با سواد ناقص خودم در تحلیل بسته خروج رکود بدون تورم دولت توضیح دادم ولیکن موارد را مجدداً تکرار میکنم شاید مفید به فایده باشد. 1- حذف بوروکراسی های زائد اداری2- ارتباط تنگاتنگ دولتمردان و فعالان اقتصادی3- ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاریهای جدید ارائه خدمات خاص به مشتاقان سرمایه گذاری4- حذف انحصارات و محدود کردن فعالیت شبه دولتی ها و درگیر کردن شرکتهای مختلف در پروژه های اقتصادی 5- تسهیل و تشویق صادرات و صادرکنندگان6- راه اندازی مراکز جامع صادراتی ایران در بازارهای هدف ایران در خارج (که قبلاً طرح آن به دولت قبل داده شده ولیکن درحال خاک خوردن است) 7- ایجاد اعتماد بین فعالان اقتصادی و سازمان امور مالیاتی کشور از طریق کاهش مالیات 8- در اختیار گذاردن سرمایه درگردش به صاحبان صنایع ورشکسته ای که توان احیاء شدن را دارند و استمهال بدهی آنها 9- رفع ممنوع الخروجی صاحبان صنایع و فعالان اقتصادی که از طریق بانکها و سازمان مالیاتی محدود شده اند10- همکاری با سازمانهای بین المللی اقتصادی (از جمله مراکز تجارت جهانی) که توان ایجاد شوک در اقتصاد ایران را دارند11- حفظ رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی12- بهبود فضای کسب و کار13- جمع کردن بساط شرخرهای حقوقی که اصلاً زیبنده نظام اسلامی و دولت تدبیر و امید نیست14- تثبیت نرخ ارز و افزایش نرخ ریال با ایجاد جو مثبت روانی در جامعه15- بازگرداندن اعتماد مردم به دولت و

خوشبین کردن آنان به آینده زندگی اشان16- توسعه صنعت گردشگری با ایجاد زیر ساختها و ابزارهای مورد نیاز حضور توریست در ایران 17- ارائه تسهیلات عمدتاً غیر مادی به انبوه سازان و برج سازان جهت افزایش ساخت و ساز در سراسر ایران 18- اعمال سیاستهای اقتصاد مقاومتی 19- ارتقاء سطح مشتری مداری و جهت ‌گیری بانکها به سمت قراردادهای کوتاه مدت و یکساله20- بهبود وضعیت بانکها از نظر مطالبات معوق و بالا بردن قدرت اعطاء تسهیلات آنها21- توسعه صنایع پایین دستی انرژی.

مع الوصف از سکاندار دولت و تمامی دولتمردان عزیز درخواست می کنم تا آمارسازی، شعارپردازی و عوام فریبی را برای همیشه پایان دهند.

با امید روزی که جشن شکوفائی اقتصاد و عبور واقعی از رکود و تورم را با هم بگیریم.

 محمدرضا سبزعلیپور/ رئیس مرکزتجارت جهانی ایران