گروه اقتصادی: مجید میرزاحیدری- برکسی پوشیده نیست یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های اجتناب از خام فروشی نفت و میعانات گازی در کشور، حرکت در جاده سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و توجه بیشتر به توسعه صنعت پالایش کشور است.
صنعت پالایش در ایران از قدمتی فراتر از چندین دهه برخوردار بوده و با وجود تلاش دست اندر کاران این صنعت، صنعت پالایش دارای نقاط ضعفی هم بوده که "قدیمی بودن تکنولوژی مورد استفاده در برخی از پالایشگاه"، "احداث نشدن پالایشگاه‌های مدرن و جدید در کشور"،" استهلاک بالا و تولید فرآورده های نفتی با شکلی در ظاهر غیر اقتصادی"،شاید بخشی از مشکلاتی هستند که فراروی صنعت پالایش کشور خود نمایی می کنند.
شاید از همین مبنا است که نگاه تیز بین کارشناسان همواره پهنه این صنعت را به زیر ذره بین کاوش خود کشیده و انتظار آنها از این صنعت به مراتب و با گذر زمان بیشتر و بیشتر هم شده است.
انتظاری که شاید بتوان بخشی از آن را به حق و بخش دیگر آن را به دامنه مشکلاتی کلان تر، یعنی اعمال تحریم های گسترده و یکطرفه ای که گستره سیاست و اقتصاد کشور را نشانه رفته است، گره زد.
صرف نظر از پرداختن بیشتر به سایر مشکلات موجود در این صنعت، ترجیح بر این شد که تصویر سازی شمایی هر چند محدود، از وضعیت کنونی صنعت پالایش و پخش کشور را از زبان "شهاب الدین متاجی کجوری"، مشاور وزیر نفت و مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران به نظاره بنشینیم. گفتگوی نسیم را با این مسول نفتی بخوانید.
باتوجه به فرسوده بودن بافت پالایشگاهی کشور، چه مقدار اعتبار برای بهینه سازی پالایشگاه ها در نظر گرفته شده است؟
بافت پالایشگاهی کشور فرسوده نیست. ولی واحدها و تجهیزاتی در پالایشگاهها وجود دارند که لازم است جایگزین شوند.
جایگزینی، معمولا باتوجه به یک یا چند مورد از عوامل زیر صورت می گیرد: "بالا بودن هزینه تعمیراتی به گونه ای که خرید کالای جدید باتوجه به تمام جهات ارزانتر از هزینه‌های تعمیر باشد"،" بالا بودن هزینه عملیاتی مانند انواع انرژی، نیروی انسانی، "عدم کیفیت مناسب محصولات"، امکان پذیر نبودن تامین قطعات یدکی و "زیاد بودن زمان لازم برای تعمیر" که سبب کاهش مقدار تولید می گردد. بعد از تدوین برنامه ششم توسعه ، میزان اعتبار مشخص خواهد شد.
به نظر می رسد عمر بیش از هفت پالایشگاه کشور نزدیک به نیم قرن بوده، بنابراین باتوجه به عمر بالا و افت کیفیت محصولات تولیدی از جمله بنزین، چه برنامه جدی برای بهینه سازی پالایشگاه ها در نظر گرفته شده است؟
عمر پنج پالایشگاه حدود 50 سال و بیشتر، دو پالایشگاه حدود 35 سال و پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند و بندرعباس هم حدود 20 سال قدمت دارند.
علیرغم قدمت فوق، پالایشگاه محصولات را مطابق طراحی تولید می کنند، همواره سعی می شود دستگاه ها مطابق شرایط طراحی تعمیر و کار نمایند. آنچه که مهم است لزوم ارتقای سطح کیفیت محصولات بر اساس نیازهای روز است.
جهت ارتقای کیفیت محصولات پالایشگاه ها از اواخر دهه 70 برنامه ریزی انجام شده است.
اجرای این برنامه ها اوایل دهه 80 آغاز شد و تاکنون بسیاری از آنها به اتمام رسیده باقی مانده نیز طی سه سال آینده تکمیل خواهند شد.
به طور کلی بر اثر اجرای برنامه های فوق، نفت کوره تولیدی کاهش داده شد و گوگرد محصولات نفت سفید- نفت گاز و بنزین بسیار کم شد و این امکان فراهم آمد که ضمن افزایش کیفیت همه محصولات فوق، نفت گاز کم گوگرد مطابق استاندارد یورو 4 و بنزین پاک و یورو 4 برای شهرهای پرجمعیت و دارای هوای آلوده، تولید شود.
آثار اجرای پروژه های فوق در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها به خوبی مشهود است.
ولی ارتقای کیفیت یک فرآیند مستمر است. در این زمینه اولویت ها باید در نظر گرفته شوند و باتوجه به امکانات محدود سرمایه گذاری و امکانات اجرایی برنامه زمانبندی مناسبی صورت پذیرد، در مورد نفت گاز، اولویت اول با کاهش گوگرد نفت گاز مصرفی در حمل و نقل بویژه در شهرهای بزرگ است و نفت گاز مصرفی در سیستم های گرمایشی و نیروگاهها در مرتبه بعدی قرار می گیرند.
باتوجه به موارد فوق، پالایشگاه ها موظفند تا سه سال آینده سطح کیفیت همه بنزین تولیدی خود را به یورو 5 برسانند یعنی حداکثر آروماتیک 35 و حداکثر بنزن 1 درصد و حداکثر اولفین ها 18 درصد و حداکثر گوگرد 10 جزء در میلیون.
باعنایت به عمر بالای پالایشگاه ها، آیا پالایشگاه های جدید، به چرخه تولید سوخت کشور اضافه خواهد شد؟
عمر زیاد پالایشگاه ها به معنی فرسوده بودن و از رده تولید خارج شدن نیست. هم اکنون همه پالایشگاه ها می توانند در سال های آتی به فعالیت خود ادامه دهند و البته با انجام بازرسی و تعمیرات دوره ای اقدامات لازم برای کارکرد ایمنی براساس طراحی مرتباً انجام می گیرد.
پروه هایی هستند که کار اجرایی آنها با اتمام رسیده و راه اندازی شده اند مانند پالایشگاه های شهید تندگویان تهران، تبریز، امام خمینی (ره) شازند ، آبادان برخی از پروژه های ارتقای کیفی پالایشگاه‌های اصفهان و لاوان نیز راه اندازی شده اند.
پروژه ارتقای کیفی بندرعباس هم در اوایل سال 1394 راه اندازی خواهد شد.
همچنین 3 فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس به تدریج از نیمه دوم سال 94 به بهره برداری خواهند رسید.
برای قسمتی از پالایشگاه آبادان برنامه ریزی لازم جهت نصب واحد تقطیر جدید که جایگزین واحدهای قدیمی تر و کم بازده تر و نیز سایر واحدهای اضافی جدید با هدف ارتقای کیفیت محصولات و افزایش تولید محصولات گرانقیمت تر، بعمل آمده و طراحی تفصیلی آن نیز توسط یک شرکت ایرانی در حال انجام است.
با راه اندازی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، ما حتی تا سال 1407 نیازی به احداث پالایشگاه جدید برای مصارف داخلی نداریم.
اما باهدف افزایش درآمد ملی، اشتغال زایی، بکارگیری استعدادیابی کشور در جهت رشد و شکوفایی، تحرک بیشتر در صنایع داخلی احداث پالایشگاه هایی جدید صادراتی امری مفید و سودمند است.
در کنار پالایشگاه های جدید نفت خام، لازم است به تبدیل باقیمانده های سنگین نفت خام نیز اشاره شود. با فناوری های موجود با استفاده از باقیمانده های سنگین تولیدی که هم اکنون صرف تولید نفت کوره می شود، می توان به اندازه یک پالایشگاه سیصد هزار بشکه ای فعلی محصولات ارزشمند تولید کرد.
به نظر می رسد در حال حاضر نزدیک به 19 میلیون لیتر بنزین یورو 4 در داخل تولید شود، تا پایان سال این رقم چقدر خواهد شد؟
در حال حاضر 19 میلیون لیتردر روز بنزین اصلاح شده در کشور تولید می شود و تا پایان سال با راه اندازی واحد توسعه ای پالایشگاه آبادان این میزان به مقدار 23 میلیون لیتر در روز خواهد رسید.
