به گزارش «نود اقتصادی» به نقل از روابط عمومی اندیشکده حکمرانی شریف، روز گذشته (28/خرداد/1402) نشستی با موضوع «تنظیم‌گری بازار خودرو؛ از گذشته تا آینده» در محل سالن جلسات دکتر روستاآزاد اندیشکده حکمرانی شریف برگزار شد. در این نشست، لطف الله سیاهکلی عضو کمیسیون صنایع و معادن، امیراحمد ذوالفقاری عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و امیرحسین کاکایی عضو هیأت علمی دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت حاضر بودند و پیرامون موضوع التهابات بازار خودرو و ریشه‌های آن به گفتگو پرداختند.

بازار خودرو باید رقابتی باشد

لطف الله سیاهکلی اولین سخنران این مراسم بود و در خصوص ریشه‌های نابسامانی بازار خودرو گفت: وضعیت بازار امروز خودرو در ایران بسیار آشفته است. ما در خصوص این بازار سوال اولمان این است که آیا این آشفته بازار نیاز به نهاد تنظیم‌گر دارد یا خیر. هر بازار، دو عامل برای تنظیم نیاز دارد؛ رقابت و عرضه و تقاضا. اگر مسئله این دو حل شود تنظیم‌گری خود به خود حل می‌گردد. دیگر حتی نیازی به وجود و قیمت گذاری شورای رقابت هم نخواهد بود.

وی ادامه داد: در حال حاضر هر دو عامل در بازار خودروی ایران از کار افتاده‌اند. بازار خودرو در ایران انحصاریست و رقابتی در آن وجود ندارد. حالا مدام ساختارهای تنظیم‌گری اصلاح شود ولی تا زمانی که این دو عامل درست نشوند، نتیجه مطلوبی نخواهی داشت.

کاگر و انرژی ارزان‌تر از خارج، محصول نهایی گران‌تر!

این نماینده مجلس شورای اسلامی در خصوص ریشه‌های آشفتگی بازار خودرو در کشور گفت: اگر انرژی و نیروی کار ارزان را برداریم، تولید در کشورما بی معنا می‌شود. یک کارگر در آلمان آلمان بالغ بر بیست برابر یک کارگر ایران حقوق می‌گیرد. قیمت گاز در آن کشور سه برابر کشور ماست. اما چرا در آنجا BMW به قیمت 30000 دلار تولید می‌شود با آن کیفیت و در اینجا دنا با همین قیمت تولید می‌شود و با این کیفیت که شاهدش هستیم؟!

وی افزود: چون ما در حقیقت صنعت نداریم! ما صرفا تولید کننده‌ایم. اینکه می‌گویم صنعت نداریم، به معنای وابستگی شدید است. یعنی ما باید برای تولید برخی مواد اولیه را وارد کنیم. اما در اینجا سوال دیگری پیش می‌آید و آن این است که در صنایعی مثل فولاد که صنایع ساده‌ای هستند چرا تولیدات ما گران و پر هزینه است؟! 

سیاهکلی به اقتصاد سیاسی قیمت گذاری و مدیریت خودرو در سمت تولیدکنندگان اشاره کرد و گفت: آقایان می‌گویند چون توانایی تنظیم بازار نداریم چنین اتفاقی می‌افتد. چون نگرانیم اگر به قیمت واقعی بفروشیم، با مسئله قاچاق درگیر شویم. پس جیب مردم را خالی می‌کنیم. اما این ظاهر ماجراست. پشت این ماجرا رانت وجود دارد. پشت این ماجرا برخی انتخابات‌ها وجود دارد.

نتیجه دخالت‌های دولت، ایجاد رانت بوده است

در ادامه، امیرحسین کاکایی عضو هیأت علمی دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت با اشاره به اینکه در کشورهایی نظیر آمریکا، ژاپن و کره جنوبی، با وجود آسان بودن واردات، بالای هشتاد یا نود درصد بازار خودرو در دست تولیدات داخلی خودشان است، گفت: ما به جز مسئله قیمت و عرضه، عوامل بسیاری برای تنظیم بازار داریم. مثل استانداردها، مسئله سوخت و ارائه برخی مشوق‌ها و البته این موارد فقط مرتبط با صنعت خودرو نیست. سوالی که پیش می‌آید این است که چرا قیمت نهایی تولیدات صنایع ما، از قیمت معمول جهانی‌اش بیشتر می‌شود؟! چرا مرغ تولیدی در ایران گران تر از مرغ جهانی در می‌آید؟

او در ادامه افزود: با رفتار انحصارگرایانه دولت، انحصار موجود تثبیت می‌شود. خودروسازی داخلی تحت کنترل دولت است، واردات خودرو هم تحت کنترل دولت است. نتیجه این اتفاق آن است که رانت ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی که انحصار روز به روز افزایش می‌یابد، چیزی شبیه وضعیت صنایع شوروی بوجود می‌آید و انگیزه رقابت و سرمایه گذاری از بین می‌رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت، یکی از دلایل اشتیاق مردم به خرید خودرو را، وجود مشکلات زیاد در عرصه حمل و نقل عمومی برشمرد و گفت:« بالغ بر بیست سال است که هیچ کس به فکر حمل و نقل عمومی نیست. چرا؟! چون دولت برای خودرو پول می‌گیرد و دریافتی دارد، ولی برای حمل و نقل عمومی باید هزینه کند.

برخی مصوبات مجلس به تنظیم بازار خودرو ضربه می‌زند!

در ادامه نشست، امیر احمد ذوالفقاری عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: به لحاظ کلی، وظیفه نهاد تنظیم‌گر رفع شکست بازار است. اگر سازوکار بازار درست باشد که مشکلی نیست. اما اگر به مشکل بخورد، نهاد تنظیم‌گر وارد می‌شود تا این مشکل برطرف شود و بازار به حالت عادی بازگردد. ورود شورای رقابت به موضوع خودرو از این دریچه است.

وی ادامه داد: تعدد نهادهای تنظیم‌گر ذاتاً بد نیست. اما تنظیم‌گری موازی و ناکارآمد و رقابت تنظیم‌گران در عرصه حکمرانی خطرناک است. متاسفانه در صنعت خودرو با چنین چالشی مواجهیم! اما سوال این است آیا صنعت خودروی کشورمان شباهتی به بازار دارد؟ 
ذوالفقاری با اشاره به ورود بلاوجه نهادهای مختلف در صنعت خودرو اظهار داشت: در مجلس در راستای افزایش جمعیت مصوب می‌شود که پنجاه درصد خودروهای تولیدی به مادرانی که فرزند دومشان بدنیا آمده اختصاص یابد. قطعا مسئله افزایش و جوانی جمعیت مهم است اما چرا باید مسئله جمعیت گره بخورد به مسئله خودرو؟

در دوران قحطی خودرو بسر می‌بریم!

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، با اشاره به فاصله زیاد عرضه و تقاضا در مورد مسئله خودرو گفت: در حال حاضر، مشکل اصلی ما مسئله تولید و واردات است. ما فاصله معنا داری بین عرضه و تقاضا داریم. تقاضا بسیار بالاست. رئیس جمهور و وزیر صمت بارها گفتند مافیای خودرو اجازه اصلاح وضعیت را نمی‌دهند. این مافیای خودرو کیست که ما نمی‌بینیم و کسی نمی‌تواند آن را پیدا کند! 

وی در پایان اظهار داشت: با توجه به شرایط فعلی واردات خودرو چاره‌ی کوتاه مدت و میان مدت ماست. ولی چه می‌شود که تا طرح‌های واردات تصویب شود صدای یک عده بلند می‌شود‌. چه می‌شود که بعد از تصویب با کلی فشار از جانب رسانه،  ناگهان خبر از افزایش تعرفه‌های وحشتناک واردات می‌آید. در نهایت یک بخش دیگری از نظام حکمرانی کشور آن را رد می‌کند و جلوی تصویبش را می گیرد.

ذوالفقاری در پایان گفت: با بررسی جمیع شرایط صنعت خودروی کشور در حال حاضر ما عملاً چیزی به نام بازار خودرو نداریم. ما در شرایط قحطی خودرو هستیم و آن را جیره بندی کرده‌ایم!