«نود اقتصادی»-دکتر کیوان شهاب لواسانی- استاد اقتصاد دانشگاه : عبارت اقتصاددانان پت و متی، واژه ای است که اینجانب آن را از کارتون معروف پت و مت (pat and mat) اقتباس کرده یا وام گرفته ام تا به ذهن خواننده عمق فاجعه را گوشزد نمایم. این نوع از اقتصاد دانان می توانند طرفدار مکتب کلاسیک و بازار آزاد باشند یا طرفدار سیستم برنامه ریزی متمرکز یا هر مکتبی از اقتصاد باشند. حتی ممکن است فارغ التحصیل معتبرترین دانشگاههای آمریکا یا اروپا باشند یا حتی فارغ التحصیل دانشگاههای داخل کشور باشند ولی به هر صورت در دولتهای مختلف به عناوین مختلف از مشاور تا معاون وزیر و... به عنوان تصمیم ساز حضور داشته اند و همانند شخصیت کارتونی پت و مت واقعا نیت خیر دارند و برای انجام یک کار واقعا زحمت می کشند و ساعتها وقت و انرژی صرف می کنند و با وصله و پینه همه چیز به هم و از طریق روشهای ابداعی پیچیده خود و استفاده از ابزارهای بسیار نامتعارف، دست آخر کار را به اتمام می رسانند و در آخر کار علامت موفقیت و تایید هم به یکدیگر نشان می دهند ولی به یکباره همه چیز خراب می شود، چون معمولا دانش انباشته گذشته و تجربیات علمی قبلی را نادیده می گیرند و قصد ابداع روشهای جدید و وصله و پینه کردن اقتصاد ایران، متناسب با آشفتگی های اقتصاد ایران از گذشته تا به حال را دارند و کشور را در یک دومینویی از گرفتاری ها که تا سالها ادامه می یابد گرفتار می سازند. در واقع پت و مت از بابت هر اشتباه و ابداع نادرستی که انجام می دادند، پنج اشتباه دیگر انجام می دهند تا اشتباه اول را جمع و رفع نمایند.
قطعا تحریم های ظالمانه آمریکا علیه کشورمان، آثار نامساعدی بر اقتصاد ایران از کانال های مختلف مثل، کاهش درآمدهای ارزی، کاهش واردات کالاهای واسطه ای، افزایش نااطمینانی و... دارد که باید رفع شوند. اما سئوال مهمتر این است که اگر کشور تحریم نباشد، آیا همه مشکلات اقتصادی کشور حل می شود؟ مقام معظم رهبری بارها در بیانات خود فرمودند: نه اینکه تحریم ها اثر ندارد و تحریم ها اثر دارند ولی عمده مشکلات به نحوه مدیریت ما و نحوه سیاستگذاری اجرایی ما مرتبط است.
نقل است که می گویند ملا نصرالدین از جوی آبی پرید ولی به درون آب افتاد، سپس گفت کجایی جوانی که یادت بخیر، سپس سرش را چرخاند و متوجه شد کسی اطرافش نیست گفت: ولی جوانی ات هم چیزی نبودی و عرضه ای نداشتی. حالا این حکایت اقتصاد ما است، در زمان غیر تحریم چه مشکلاتی را حل کردیم؟ آیا در زمانی که تحریم نبودیم فکری برای استقرار سیستم هدفگذاری تورم انجام دادیم؟ آیا در زمانی که تحریم نبودیم، دولت بزرگ شد یا کوچک؟ آیا اینکه خصوصی سازی ما بعد از بیشتر دو دهه هیچ دستاوردی نداشته و به کانون رانت تبدیل شده است به تحریم ربط دارد؟ آیا اینکه مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما به جای اینکه به مصرف کننده نهایی اصابت کند، معمولا به تولید کنندگان اصابت می کند، به تحریم ها مرتبط است؟ آیا اینکه بسیاری از اقتصاددانان به دولت هشدار داده اند که جمعیت کشور رو به پیری است و سرانه پزشک در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورها پایین تر است و بازار پزشکان انحصاری شده است و دولت باید ظرفیت پذیرش رشته های پزشکی را حداقل به دو یا سه برابر میزان فعلی افزایش دهد، ولی دولت اقدامی در این مورد انجام نمی دهد، ربطی به تحریم ها دارد؟ به نظر می رسد رفع تحریم ها فقط گشایشی برای ادامه دادن مسیر سیاست گذاری اقتصادی غلط گذشته است.
به نظر می رسد دولت محترم تدبیر و امید اگر از آغاز به کار خود فقط یک مشکل کاهش نرخ رشد نقدینگی و رساندن آن به حدود دو درصد را با هر وسیله و ابزاری حل می کرد، دستاوردهای بسیار بیشتری نسبت به توافق برجام بدست می آورد، اصولا به نظر می رسد کشورهای زیادی وجود دارند که یا در حال جنگ بوده اند یا وضعیت سیاسی مناسبی نداشته اند ولی نرخ رشد نقدینگی خود و به تبع آن ارزش پول ملی خود را به شیوه درستی کنترل کرده اند. یکی از این کشورها عراق است و برای صحت موضوع به متوسط نرخ رشد نقدینگی عراق در شش سال گذشته منتهی به ۲۰۱۹ نگاه کنید و به تضعیف ارزش پول کشور ما در برابر ارزش پول کشور عراق توجه نمایید. همچنین روسیه و برخی کشورهای دیگر هم تحریم شدند ولی اقتصاد آنها دچار گرفتاری های بسیار حاد نشد.
اقتصاددانان پت و متی بدون مطالعه دستور به افتتاح و افزایش بانکهای خصوصی در اواخر دهه ۱۳۷۰ و اوایل دهه ۱۳۸۰ در کشور را دادند که این مسئله باعث بروز مشکلات عدیده‌ای در اقتصاد ایران شده است. اصطلاح هدایت نقدینگی به بازار سهام یا هدایت نقدینگی به بازار مسکن از ابداعات دیگر آنهاست، آیا مگر بازار سهام یک بازار کاملا ساختگی و مصنوعی در دست دولت است و عاملان اقتصادی نمی دانند و نمی فهمند در کدام بازار سرمایه گذاری کنند و دولت باید نقدینگی را هدایت کند که به سمت کدام بازار برود؟
