مهدی مهرپور- این روزها که دلار هر روز با تغییـــــــرات قیمتی مواجه می‌شود سوال هر شهروند ایرانی این است که چرا با وجود اینکه دو سال از برجام گذشته، تحریم‌ها لغو شده و ما به‌راحتی می‌توانیم حدود 2.5 میلیون بشکه نفت در روز بفروشیم و حتی پول آن را به گفته مقامات دولتی بگیریم، اما دلار رکوردهای تازه‌ای را در گرانی ثبت می‌کند؟
آیا اتفاقات تازه‌ای رخ داده که ما از آن بی‌اطلاعیم؟ این یادداشت کوتاه در پی آن است تا به علل گرانی دلار بپردازد.
۱- دولت در ایران بزرگ‌ترین دارنده دلار است. عرضه و تقاضای ارز نیز همواره در دست خود دولت است، بنابراین به‌راحتی می‌توان اذعان کرد بزرگ‌ترین عرضه‌کننده و تقاضاکننده ارز خود دولت است. این یعنی اینکه قیمت دلار را خود دولت تعیین می‌کند. آیا در چنین موقعیتی می‌توان کاری غیردلخواه دولت در بازار ارز انجام داد؟
۲- در ماه‌های اخیر رشد واردات به‌گونه‌ای عجیب و غیرقابل توجیه در فضای تجارت خارجی ایران اتفاق افتاده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد رشد واردات ایران در 9 ماهه امسال از کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه و آلمان نسبت به 9 ماهه سال گذشته به ترتیب 100، 60 و 40 درصد شده است. طبیعی است برای وارد کردن کالا از کشورهای مذکور، نیازمند دلار هستیم و ارز مورد نیاز برای واردات کالا باید از محل دلارهای نفتی جبران شود تا باعث بالا رفتن قیمت دلار در میان‌مدت نشود. در صورت ناکافی بودن دلار برای واردات، بازار ارز دچار نوسانات قیمتی خواهد شد. این اتفاق هم‌اکنون در اقتصاد ایران رخ داده است. از سوی دیگر صادرات غیرنفتی نیز با کاهش مواجه شده و این مساله در عدم تعادل بازار ارز نقش پررنگی را ایفا می‌کند. در مجموع می‌توان اذعان کرد تراز ارزی اقتصاد ایران به دلیل تشدید کسری تجاری غیرنفتی در 9 ماهه اخیر و نیز عدم واردات دلار به اقتصاد ایران از قبال فروش نفت که دلیلش ادامه تحریم‌هاست، موجب شده است فشار روی منابع ارزی بانک مرکزی افزایش یابد، بنابراین دست بانک مرکزی برای تزریق ارز به بازار باز نیست.
۳- محتمل‌ترین دلیلی که این روزها اغلب رسانه‌ها و کارشناسان اقتصادی برای گرانی دلار تا مرز 4700 تومان اذعان می‌کنند، احتمال کسری بودجه شدید و جبران آن از طریق افزایش قیمت دلار است. این بازی به تعبیر اقتصاددانان، بدترین راه ممکن برای جبران کسری بودجه دولت است؛ چراکه در صورت وقوع چنین اقدامی از سوی دولت، بازارهای اقتصادی در آینده متاثر از گرانی مذکور شده و تاثیرات منفی این اتفاق را لمس خواهند کرد. برخی مطالعات نشان داده‌اند در صورت افزایش یک‌درصدی قیمت ارز، حدود 0.40 درصد بر سطح عمومی قیمت‌ها افزوده خواهد شد.
۴- تمایل دولتمردان بر گرانی دلار نیز از عمده‌ترین دلایلی است که این روزها بازار را متشنج کرده است. محمد نهاوندیان، مسعود نیلی، محمد شریعتمداری و ولی‌ا... سیف در سخنرانی‌های خود در سال‌های اخیر به کرات از دلار گران دفاع کرده و دلار ارزان (کنونی) را باعث ناکارایی در اقتصاد می‌دانند. همین تفکر باعث شده دولت‌های یازدهم و دوازدهم از ابتدا بر واقعی‌شدن قیمت دلار تاکید کنند. اینک که قیمت دلار در محدوده 4700 تومان خودنمایی می‌کند هیچ صدایی از میرداماد و پاستور شنیده نمی‌شود و همین سکوت نشان‌دهنده این است که مجموعه تیم اقتصادی دولت، از دلار 4700 تومانی رضایت کامل دارد.
۵- محدودیت در نقل و انتقال ارز در ماه‌های اخیر نیز یکی دیگر از دلایل افزایش افسارگسیخته دلار است که البته دولت به دلیل ملاحظات سیاسی سعی می‌کند هرازچندگاهی آن را کتمان کند. مصداق این مساله اظهارات چند روز پیش پدرام سلطانی، نفر دوم اتاق بازرگانی ایران درباره محدودیت‌های نقل و انتقال پول است. او تلویحا می‌گوید وضعیت نقل و انتقال پول خوب نیست، حتی چین هم محدودیت‌های ارزی و پولی را برای ما سخت‌تر کرده است.
اما نکته‌ای که باید اذعان کرد ادامه‌دار بودن روند افزایشی قیمت دلار در روزها و هفته‌های آینده است. حتی با فرض اینکه از فردا قیمت افزایشی دلار متوقف شود، اما باید منتظر ماند و دید قیمت در چند هفته مانده به عید نوروز چه روندی را طی خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود با روند انفعالی دولت برای مقابله با گرانی دلار، دلار 5000 تومانی دور از انتظار نباشد.
