رئیس سابق سازمان دامپزشکی کشور گفت: با وجود ثبات نسبی و عملکرد بالای گونه مرغ اجداد «راس »، واردات برخی گونه‌های کم‌بازده مرغ اجداد گوشتی به شکل دستوری و فرمایشی در دستور کار وزارت جهادکشاورزی قرار گرفته است.
بر اساس آمارهای وزارت جهادکشاورزی سالانه حدوداً 1.2 میلیارد قطعه جوجه، برای تولید حدود 2.2 میلیون تن گوشت مرغ کشور مورد نیاز است.
برای استحصال این میزان گوشت مرغ، بالغ بر 24 هزار پرورش‌دهنده مرغ گوشتی در کشور فعالیت می‌کنند.
از سوی دیگر در یک دوره 18 ماهه به‌ازای هر یک عدد از نوع اجداد مرغ، می‌توان 50 مرغ جوجه مادری، و از هر جوجه مادر می‌توان 135 جوجه یکروزه گوشتی استحصال کرد؛ که این نقش مهم جوجه‌های اجداد را نشان می‌دهد.
در سالهای اخیر بخش اعظم سهم مرغ گوشتی کشور در اختیار هلدینگ کشاورزی کوثر بوده است.
در دو سال گذشته در زمینه عرضه این محصول میان وزارت جهادکشاورزی و هلدینگ کشاورزی کوثر چالشهایی رخ داده که به کل صنعت مرغداری و نیز مصرف کننده ضربه خواهد زد.
مصاحبه تفصیلی زیر، نظرات مجتبی نوروزی، مسئول هلدینگ کشاورزی کوثر و رئیس سابق سازمان دامپزشکی در این زمینه است.
آقای دکتر در جریان گلایه‌های شما از کاهش سهم موسسه اقتصادی کوثر در واردات مرغ اجداد هستم، برای مخاطبان هم لطفا توضیح دهید.
نوروزی: قسمت عمده از این پروتئین از طریق گوشت مرغ تأمین می‌شود. از اهم اقدامات معاونت امور دام وزارت جهادکشاورزی، این است که نژادها و سویه‌های خوب و خاص را از منظر ژنتیکی و با ابزارهای علمی و پژوهشی بررسی کند.
معاونت امور دام در زمینه های مختلف مرغ گوشتی و تخمگذار، دام سبک و سنگین، شیلات ماهیان سردآبی و گرم‌آبی و میگو متولی و موظف است، بهترین ژنتیکها و سویه‌ها را به‌دست بیاورد، که ممکن است زمان هم ببرد؛ و وقتی به بهترین نژاد رسید آن را بین آحاد پرورش‌دهنده‌ها تکثیر کند تا با توجه به بازده‌های مطلوب و بهره‌وری که از آن نژاد به‌دست می‌آید، از آن نژاد به نفع کشور سود ببریم و با کمترین میزان هزینه به عملکرد مناسب دست پیدا کنیم.
با تکیه بر فعالیت های متخصصان کشور در زمینه مرغ اجداد، و کارهایی که وزارت جهادکشاورزی در زمینه پرورش مرغ گوشتی انجام داده است به نژادی خاص با بهره‌وری بالا رسیدیم. بر اساس آمارنامه منتشر شده توسط انجمن جوجه یکروزه، که براساس یک مطالعه گذشته‌نگر تدوین شده، از سال 84 تا 94، نژاد برتر و بخش اعظم مرغ پرورش‌یافته در سطح کشور در گرید مادری و جوجه یکروزه، «راس 308» بوده که دراختیار سازمان اقتصادی کوثر است.
بنده یا سازمان اقتصادی کوثر در تولید این آمارها نقشی نداشته‌ایم، بلکه بر اساس آمارهای خود پرورش‌دهندگان، این سویه بهترین نژاد با FCR (ضریب گوشت به خوراک) و بازده مناسب است.
سهم موسسه اقتصادی کوثر در بازار مرغ اجداد 50 درصد کاهش دادند
در یکی دو سال اخیر خلاف رویه جاری بازار و خواسته پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی، معاونت امور دام سهم این نژاد مرغوب و پربازده را با فشار حاکمیتی و به شکل دستوری به‌شدت کاهش داده است، به‌گونه‌ای‌که در مقایسه با سالهای گذشته که ما تا 90 درصد بازار را در اختیار داشتیم، اکنون به 45 درصد رسیده است.
با این وضعیت، شرایط مالی سازمان متبوع شما به خطر افتاده است؟
نوروزی: ما برای خودمان بحثی نداریم؛ بحث ما مشکل کشور است.
وزارت جهاد کشاورزی در دو سال گذشته برای رعایت تنوع نژادی در صنعت طیور گوشتی کشور اقدام به کاهش سهم 90 درصدی شما از بازار کرده است که امری منطقی نیز به نظر می‌رسد.
نوروزی: آنچه جایگزین شده از چند سویه ضعیف دیگر است. این نژادها در گذشته نیز در بازار کشور بودند و تجربه‌شان را در داخل کشور داریم. نتیجه کار به شکست قطعی منتهی شده و از بازار حذف شده‌اند.
حالا من اسم نژاد را نمی‌آوردم، چون سر آن بحث است؛ اما آیا معقول است که نژادهای دیگر جایگزین شوند که عملکرد مناسبی ندارند و درگیری‌شان نسبت به بیماریها زیاد بوده، و FCR مناسبی ندارند؟
تفاوت این دو نژاد چیست؟
نوروزی: در یک نژاد محاسبه کردیم اگر 50 درصد بازار ایران را این نژادهای ضعیف بگیرد، لازم است بیش از 2.5 میلیون تن نهاده بیشتری وارد کشور شود.
از مسئولان معاونت امور دام وزارت جهادکشاورزی سؤال داریم؛ این که چرا آن نژادی که پس از سالها کار علمی، پژوهشی و تحقیقاتی و از طرفی بازارپسندی و توازن سود تولیدکننده و مصرف‌کننده در شرایط خوبی قرار دارد، چرا باید این نژاد به شکل دستوری حذف شود؟
کاری که اتفاقاً خود وزارت جهادکشاورزی هم بانی بوده که به نتیجه رسیده، چرا برگشت به عقب دارد؟
آیا کار برای پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی کشور دشوار نمی‌شود که اجباراً از نژاد خاص و به‌صورت هدایت شده و رانتی استفاده کنند؟ این پرورش‌دهندگان چه گناهی دارند؟
نمایندگان مجلس و فرمانداریها از ما جوجه می‌خواهند
خوب می فرمایید اکنون باید چه کاری انجام شود؟
نوروزی: سازمان اقتصادی کوثر در حال حاضر به خاطر عدم تامین نیاز مرغدارن در منگنه قرار گرفته است. پشت در مرغ زربال ما، برای جوجه مادر یکروزه گوشتی، صف طولانی تشکیل شده است. در طول چند روز که ما سایت اجداد زربال را باز کردیم، برای ثبت نام 18 میلیون قطعه جوجه مادر ثبت نام کردند؛ ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم جوابگوی پرورش‌دهندگان باشیم.
با توجه به اینکه تولیدات ما کاهش یافته موجی از سفارشها و درخواستها به سمت سازمان سرازیر شده است؛ نمایندگان مجلس، فرمانداریها، سازمانهای جهادکشاورزی استانها، انجمنها و مراکز دیگر دائم با ما مکاتبه می‌کنند؛ دائم درخواست دارند که به ما جوجه بدهید.
ما این ظرفیت تولید را داریم، اما شرمنده مردم هستیم؛ به ما اجازه داده نشد که بتوانیم پاسخگوی نیازهای کشور باشیم. آیا نباید کسی پاسخ بدهد که دلیل علمی این تصمیم چه بوده است.
در سال 93 و 94 بنابر مجوزهای معاونت امور دام ما با یک ظرفیتی واردات اجداد انجام دادیم؛ جوجه این هم تولید شده است.
اگر ظرفیت نبوده چرا از اول مجوز دادید؟
بر این اساس هر ماه 750 هزار قطعه ظرفیت تولید داشتیم؛ البته تا یک میلیون هم می‌توانستیم؛ اما حالا 400 هزار قطعه شده است. سؤال دیگر اینجاست که چرا اجازه فروش همان محصول را هم به اجداد زربال نمی‌دهند؟
چه دلیلی دارد؟ اگر اضافه بر نیاز بود چرا مجوز داده شد؟ اگر نیاز بود - که ما هم می‌گوییم نیاز بوده - چرا باید این میزان به جوجه گوشتی تبدیل شود؟
پس سؤال اول اینکه چرا انحصار در واردات؟ و دوم اینکه چرا انحصار در توزیع؟
احساس می‌کنیم که همکارانمان در معاونت امور دام وزارتخانه، باید به اذهان عمومی، اتحادیه‌ها و انجمنها و پرورش‌دهنگان مرغ گوشتی توجه کنند؛ باید ببینند درخواست اینها چیست. حاضریم یک مناظره علمی و عملی انجام شود. رأی بگیرند و پرورش‌دهندگان عملکرد هر نژادی را مناسب دانستند، این معاونت اجازه واردات بدهد.
خیلی از نژادها سالها در بازار حضور داشته و امتحانش را پس داده است. چرا اصرار هست که حتماً مرغدار گوشتی باید حتماً فلان نژاد خاص را بخرد؟ دنیا، دنیای اقتصاد آزاد است، این مرغدار است که باید انتخاب کند.
تعیین سقف واردات نژادی علمی نیست
تنظیم بازار از وظایف حاکمیتی وزارت جهادکشاورزی است.
نوروزی: تعیین سقف برای تنظیم بازار بر عهده وزارت جهادکشاورزی و معاونت امور دام است، ولی اینکه چه نژادی چقدر بیاید، اصلاً علمی نیست؛ ضربه به تولید است؛ بی‌توجهی به خواسته‌های پرورش‌دهندگان است. خود مرغدار باید نژاد مورد نیازش را انتخاب کند.
تا به حال ایجاد توازن در بازار دستوری بوده است؟
نوروزی: خیر؛ سؤال همین است. چطور تا به حال اینطوری نبوده است؟ اصلاً نمی‌شود دستوری عمل کرد. نژادهای دیگر این ضریب عملکرد را ندارند. اکنون کسانی که یکی از 6 نژاد اصلی را پرورش دادند، می‌گویند ما به خاک سیاه نشستیم؛ چیز عجیبی هم نیست؛ ضریب عملکرد سویه ژنتیکی مشخص است.
زیرساختهای مرغداریهای کشور بر اساس این نژاد شکل گرفته است. وقتی عملکرد بالایی دارد چه اصراری هست که این نژاد را با نژاد با عملکرد ضعیف عوض کنیم؟
تعدد نژادی خوب است، اما نه با انحصار
س: برای اعمال این محدودیت چه توجیهی وجود دارد؟
نوروزی: می‌گویند می‌خواهیم تعدد نژادی ایجاد کنیم. این حرف زیبایی است، برای ما هم خوب است، اما نه با انحصار؛ آن نژاد که می‌خواهد جایگزین شود باید خودش را پرزنت کند؛ ضرایب فنی، خدمات پس از فروش، ایمنی و سایر ضرایب عملکردش خوب باشد که جایگزین شود. با ایجاد انحصار و اجبار، برای تولیدکننده و مصرف‌کننده آسیب ایجاد می کنند و دست آخر هم کسی جوابگو نخواهد بود.
اگر واقعاً رقابتی انجام شد و راس از گردونه حذف شد و سهمی از بازار را از دست داد چطور؟
نوروزی: اگر کسی اقبال نشان داد کل سهام بازار را بگیرند، در یک رقابت آزاد بیایند رقابت کنیم. خود پرورش‌دهنده‌ها و مردم باید تصمیم بگیرند. FCR نژادی که ما در اختیار داریم 1.8 است؛ حتی می‌توانیم به 1.6 هم برسیم؛ این برای برخی نژادها 2.8 است.
جا انداختن دستوری این نژادها یعنی هدر‌رفت منابع و چند میلیون تن واردات بیشتر ذرت و سویا و چرخش بیماریها است.
این تصمیم خیلی مایه تعجب شد که معاونت امور دام این سهم‌ها را دستوری تعیین کند؛ و امیدواریم اصلاح شود و یک رقابت آزاد شکل گیرد.
یکی از افتخارات مهندس حجتی این بوده که با توجه به عملکرد ضعیف یکی از این نژادها، به سمت حذف آن پیش رفتند و به سایر نژادها روی آوردند؛ اما کار دارد خلاف خواسته ایشان پیش می‌رود.
س: این مسئله از چه زمانی آغاز شد؟
نوروزی: دو سال است؛ از 94 تا کنون.
س: در این زمینه مکاتبه‌ای هم داشته‌اید؟
نوروزی: بله؛ مکاتبات صورت گرفته؛ پیگیریهای متعدد انجام شده؛ حالا هم یک سری مباحث حقوقی در حال پیگیری است.
س: این شرایط چه تبعاتی خواهد داشت؟
نوروزی: اگر برنامه‌ریزی درستی صورت نگیرد، جوجه‌ای که باید با قیمت مناسب در اختیار پرورش‌دهنده قرار بگیرد، با قیمت بیشتر یا کمتری قرار می‌گیرد و این تبعات بعدی خواهد داشت.
س: چطور کار شما را محدود کردند؟
نوروزی: جلوی واردات خط اجداد را گرفتند. باید مجوز حدود 200 هزار قطعه را می‌دادند، که شده حدود 130 هزار عدد. کل گوشت مرغ کشور ناشی از 250 هزار قطعه خط D اجداد است، با این سهم نهایتاً 1.2 میلیارد قطعه مرغ تولید می‌شود.
یعنی می فرمایید پشت پرده حقیت دیگری است؟
نوروزی: چون در این قضیه سود میلیاردی هست، جلوی واردات یک نژاد گرفته می‌شود.
شما که فرمودید بحث مالی ندارید؟
نوروزی: ما بحث سود نداریم؛ اگر کسی این برچسب را به ما بزند بی‌انصافی است. بحث فنی و کارشناسی می‌کنیم که کشور دچار چالش نشود. اطلاعات داخلی را بگذاریم کنار اطلاعات دنیا، ببینیم دنیا در این نژادها به چه سمتی می‌رود؛ بعد براساس شرایط بومی و اقلیمی خودمان و با در نظر گرفتن جمیع جهات، شرایط را مهیا می‌کنیم. به نظرم بحث روشن است.
بعد از کلی زحمت کارشناسان و پرورش‌دهندگان مرغ کشور به بهترین سویه رسیدیم؛ مگر این معاونت کارش همین نیست؟ انجمن جوجه یکروزه آمار منتشر کرده که این نژادی که دو دهه روی آن زحمت کشیده شده، بهترین است. حالا حق نداریم بپرسیم چرا کشور که به این تجربه موفق رسیده است، چرا نظمش را می‌خواهی بر هم بزنی؟ می‌گوییم اصلاً به‌جای یک نژاد، صد تا بیاورند؛ اما عملکرد بهتر نشان دهد.
آیا اصلاً در هیچ جای اقتصاد، روش دستور جواب داده؟ ما یک برگشت به عقب داریم. این روش منسوخ شده است.
این منطق شما خود انحصار ایجاد نمی‌کند؟
نوروزی: اتفاقاً مغلطه می‌کنند؛ می‌گویند شرکت یا هلدینگ کشاورزی کوثر انحصار ایجاد کرده است. انحصار این است که ما با رانت کسی را محدود کنیم، چون نژاد ما عملکرد بهتری دارد و برای مرغدار بصرفه است، بگوییم انحصار ایجاد شده است. ما 10 سال پیش سهم یکی دو درصدی داشتیم که اکنون به 90 درصد است. در یک فضای رقابتی به اینجا رسیدیم، اما وزارت جهادکشاورزی با این روش انحصار ایجاد می‌کند.
آیا برای اینکه مسئله حل شود یک نژاد دیگر را می‌توانید در دستور کار قرار دهید؟
نوروزی: برای ما کاری ندارد؛ اما ما دنیا را مطالعه کردیم و نژادی بهتر از این نداریم؛ چرا منابع کشور را هرز بدهیم؟
روی نژاد داخلی دیگری نمی‌توانید کار کنید؟
نوروزی: اتفاقاً اعلام کردیم سایت بابلکنار (لاین آرین) را بدهید که رویش کار کنیم؛ ندادند؛ گفتیم لااقل مادر را بدهید، ندادند؛ گفتیم جوجه گوشتی بدهید؛ شما خودتان هم نظارت کنید؛ باز ندادند.
یعنی معتقدید وزارتخانه جهاد کشاورزی دائما مانع تولید شما است؟
نوروزی: البته انصافاً اینطوری نیست؛ یک جاهایی هم خیلی کمک شده است. در این یک مورد است که مشکل جدی داریم.
کجاها کمک شده؟
نوروزی: به طور مثال در وارد کردن سویه‌های ژنتیکی دام سبک – گوسفند و بز – مساعدت کردند. ما دیدیم که دام بومی ما ضرایب فنی مناسبی ندارد و به‌ازای هر کیلو گوشت، هشت کیلو خوراک مصرف می‌کند که این میزان در برخی نژادهای اروپایی حدود چهار بود اینجا کمکمان کردند، داریم کارمان را انجام می‌دهیم و در این باره از آنها ممنونیم.
اینجا بحث شخصی نیست؛ دوستان ما را توجیه کنند. هرچه فکر می‌کنیم خود وزارتخانه این که پرچمدار این است که ژنتیکها و سویه‌هایی ایجاد شود که با شرایط اقلیمی ما بخواند و درعین حال پرتولید باشد، چرا اینجا مانع شده است؟
باید دقت کنیم که در بحث مرغ، با این رویه کشور آسیب می‌بیند. برای تنویر افکار عمومی لازم است این مطالب را عرض کنیم.
با خود مهندس حجتی هم مسئله را مطرح کردید؟
نوروزی: اینجا درست برخلاف صحبتهای آقای وزیر عمل می‌شود؛ خود ایشان فرمودند فلان نژاد مرغ را من تعطیل کردم، چون عملکرد بدی داشته است؛ اما پشت این مباحث بخش خصوصی وجود دارد که ما دقیقاً نمی‌دانیم؛ به فلان آقا در ترکیه یک شبه اجازه می‌دهند 20 هزار خط D وارد کند. می‌دانید یعنی چه؟ از هر یک عدد اجداد 13 تن گوشت استحصال می‌شود. شرایط کشور در اثر عملکرد ضعیف این حجم از واردات اجداد به هم نمی‌ریزد؟
برای تخمگذار هم این مشکل را دارید یا نه؟
نوروزی: خیر؛ برای تخمگذار مشکلی نداریم.
از نظر قوانین چگونه است؟
نوروزی: عرض کردم بحث حقوقی‌اش آماده شده است و داریم پیگیری می‌کنیم.
اشاره کردید دستوری نمی‌شود؛ راه حل معقول چیست؟
نوروزی: قبل از 93 وزارت جهادکشاورزی هر کاری می‌کرده، همان کار را بکند.
با این سهم شما از بازار اگر «راس» تصمیم بگیرد به هر دلیلی به شما ندهد، دچار بحران نمی‌شویم؟
نوروزی: اولاً مگر نژادهای دیگر از کجا می‌آیند؟ ثانیاً در طول سالیانی که تحریم بودیم، در آن شرایط بد، هیچگاه این اتفاق نیفتاده است. 20 سال سخت گذشته این ثبات را نشان می‌دهد؛ در حقیقت پروتکلهایی داریم که به این راحتی نمی‌توانند قطع کنند.
حالا اگر به هر دلیلی مشکل ایجاد شد، جایگزینی امکان‌پذیر است؟
نوروزی: بله؛ حتماً این امکان وجود دارد.
