گروه اقتصادی «نسیم آنلاین»: امروزه اهمیت سیستم علائم الکتریکی در برخورداری از یک سیر ایمن و برنامه مند در شبکه حمل ونقل ریلی بر کسی پوشیده نیست.

با توجه به افزایش سرعت سیر و دقت عمل در واکنش به موقعیت های پرخطر، اتکای صرف به نیروی انسانی بر احتمال وقوع سانحه در شبکه حمل ونقل ریلی می افزاید، بنابراین، برخورداری از سیستم های علائم الکتریکی و ارتباطی کارآمد در کاهش خطاهای انسانی و افت هزینه های ناشی از بروز سوانح همواره مورد توجه بوده است. از آنجایی  که در چندسال اخیرپروژه افزایش سرعت در راه آهن ایران دردستورکارقرارگرفته، تغییر شکل سیستم های کنترلی از حالت  سنتی به مدرن ضروری می نماید. درعین حال، هزینه بالای راه اندازی این سیستم ها، تدوین برنامه جامع و موثر تعمیر و نگهداری را طلب می کند.

از این رو، در گزارش پیش رو بناست تا ضمن بررسی آماری خرابی های سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC که در محور تهران-مشهد پیاده سازی و مورد بهره برداری قرار گرفته، با تحلیل این آمار، گامی درراستای کاهش این خرابی ها و افزایش ایمنی در سیر و حرکت قطارها برداشته شود.

در گزارش پیش رو، آمار مربوط به قطارهای مسافری کمربندی و غیر کمربندی عبوری از محور تهران - مشهد و ترنست های این محور، گردآوری و تحلیل شده اند.

اما به دلیل عدم اعلام آمار و فقدان اطلاعات هفتگی مربوط به خرابی ATC  قطارهای ریلباس، در این گزارش، سخنی از ریل باس های محور تهران –مشهد)حومه ای به میان  نیامده  است. این آمار مربوط به شش ماهه نخست سال 1395 است.

1- بررسی تعداد تردد قطارها در محور تهران-مشهد

دربازه زمانی مورد بررسی که 26 هفته ، معادل شش ماه بوده، دو برنامه سیر قطارهای مسافری اجرا شده است.

نخست، برنامه نوروزی که دو هفته به طور رسمی و از پیش برنامه ریزی شده مورد اجرا قرار گرفته  و پس از آن دو هفته اجرای آن توسط اداره کل سیر و حرکت تمدید شده و دوم برنامه تابستان که به مدت 22 هفته و تا پایان برنامه بیست و ششم اجرا شده است.

دربرنامه نوروزی که به مدت چهار هفته اجرایی شد، در هر هفته 343 قطار مسافری ،42 ترنست و 204 قطار کمربندی در محور تهران مشهد سیر داشته است، یعنی 1372 قطار مسافری ،168 ترنست و 816 قطار کمربندی.

در برنامه تابستانی که به مدت 22 هفته تا پایان شهریور ماه 1395 اجرایی شد علیرغم اجرای این برنامه پس از شهریور ماه، بررسی خرابی ATC پس از این ماه خارج از اهداف این گزارش است.

درهر هفته 371 قطار مسافری ،70 ترنست و 239 قطار کمربندی در این محور تردد داشته اند، یعنی 8162 قطار مسافری ،1540 ترنست و 5258 قطار کمربندی.

اما در مجموع در شش ماهه اول سال 1395، تعداد تردد قطارهای مسافری در محور تهران مشهد 9534، تعداد ترنست ها 1708 و تعداد قطارهای کمربندی 6074 قطار بوده است.

2- بررسی آمار خرابی های ATC در شش ماهه اول سال 95

بر اساس آمار موجود، در شش ماهه نخست امسال،تعداد 3988 مورد سیر قطار در محور تهران -  مشهد به دلیل خرابی  ATC گزارش شده که روند این موارد در نمودار زیر آورده شده است.

درحال حاضر، سیر قطار با ATC خاموش وخرابی آن، تحت یکی ازسه عنوان خرابی علائم،خرابی OnBoard تجهیزات ATC داخل کابین  و خاموش کردن توسط مامورین گزارش می شود که در ادامه روند هریک از این سه مورد بررسی می شود.

3- بررسی آمار تجهیز لکوموتیوها به تجهیزات ATC

باتوجه به نصب تجهیزات ثابت ATC درخطوط و ایستگاه های محور تهران- مشهد،لزوم تجهیز لکوموتیوهای سیر کننده در این محوربه تجهیزات On Board به منظور افزایش کارایی ATC متذکر شد.

در صورتی که این تجهیزات در لکوموتیو نصب نشده، عملا سیستم ATC بی استفاده خواهد شد و قطار در این محور بدون ATC سیر خواهد کرد.

نمودار زیر، نشان دهنده روند تعداد کشنده های مجهز به ATC در محور تهران مشهد است،از هفته سیزدهم به بعد، به دلیل اجرای پروژه سیر قطارهای مسافری با سرعت 140 کیلومتر در ساعت در محور تهران مشهد،بایدتردد قطارهای مسافری )به غیر از ترنست ها( در این محور، به وسیله لکوموتیوهای زیمنس انجام پذیرد که این امر، عملا از هفته 15 صورت پذیرفته است.

همچنین تعداد کل کشنده های مجهز به ATC که در محور تهران - مشهد در شش ماهه اول 95  تردد کرده به تفکیک نوع ،در نمودار زیر نشان داده شده است.

4- مقایسه تعداد کشنده های مجهز به ATC با تعداد کل کشنده های تردد شده

در شش ماهه نخست سال 95، در مجموع ،1708 ترنست در محور تهران - مشهد تردد داشته که تنها 666 ترنست مجهز به ATC بوده اند، یعنی تنها 38 درصد.

از طرفی ، 15608 لکوموتیو هم در این محور تردد داشته اندکه 664 لکوموتیو به ATC مجهز بوده اند، یعنی 42 درصد.

پس 62 درصد ترنست ها و 58 درصد لکوموتیوهای عبوری از این محور فاقد سیستم  ATC  بوده اند.

تحلیل نهایی و نتیجه گیری

همانطور که آمار ها و نمودارها نشان می دهند، سیر قطارها با ATC خاموش به دلیل خرابی آن، روندی کاهشی با شیبی محسوس داشته است.

از طرفی خاموش کردن ATC قطارها توسط مامورین به صفر درصد رسیده و در شرایط فعلی، بر اساس ضوابط، سختگیری شدیدی بر این مورد وجود دارد و با شخص خاطی به شدت برخورد می شود.

همچنین تردد دیزل های GM در محور تهران مشهد به صفر رسیده و قطارهای مسافری  غیر از ترنست ها( چه از نوع کمربندی و چه از نوع غیر کمربندی با دیزل های زیمنس اعزام می شوند.

از طرفی نسبت قطارهای مجهز به ATC  به کل قطارهای اعزام شده عددی کوچک است.

همانطور که اشاره شد، برای افزایش کارایی و بهره گیری از سیستم کنترل اتوماتیک قطار، تنها تجهیزات ثابت در طول خط و ایستگاه ها کفایت نمی کند و در صورت عدم تجهیز لکوموتیوها و ترنست ها به ATC این سیستم

عملا کارایی خود را برای این قطارها از دست خواهد داد.

براساس آمار استخراج شده، از اول آبان ماه 95، ترنست های در حال تردد در محور تهران مشهد، به ATC مجهز شده اند و باید تمهیداتی اندیشیده شود که دیزل های زیمنس نیز به این سیستم ها مجهز شوند.

با توجه به نصب تجهیزات کنار خط ATC در محور بافق - بندرعباس، در صورت تجهیز لکوموتیوهای عبوری از این محور به ویژه لکوموتیوهای تحت مالکیت بخش خصوصی( به تجهیزات On Board، می توان با استفاده از ATC، ایمنی سیر و حرکت قطارهای عبوری از این محور را افزایش داد و تا حدودزیادی از بروز سوانح احتمالی ناشی از خطاهای انسانی، پیشگیری کرد.

با توجه به ماده 20-151 مقررات عمومی حرکت، سرعت نمای سیستم ATC دروسایل نقلیه مجهز به On Board درسطح شبکه راه آهن، مبنای تعیین سرعت سیر وسایل نقلیه ریلی بوده، چنانچه با نصب نرم افزار مخصوص بتوان در سایر محورها که تجهیزات کنار خط ندارند، از سیستم On Board برای ثبت و بررسی سرعت استفاده کرد، موجب حفظ سلامت فنی این تجهیزات شده و از خرید سایر سیستم های ثبت سرعت و مواد مصرفی سرعت نماهای مکانیکی جلوگیری شده و ضمن افزایش دقت، در هزینه ها نیز صرفه جویی خواهد شد.