گروه اقتصادی «نسیم آنلاین»: جمعه صبح دو قطار مسافری در مسیر سمنان به مشهد و در نزدیکی ایستگاه هفت خوان سمنان با یکدیگر برخورد کردند که متأسفانه در این حادثه بیش از 44 نفر از هموطنان جان باختند و بیش از 100 نفر مصدوم شدند. این خبر قلب همه شنودگان آن را در این پاییز سرد به آتش کشید. حادثه به قدری تلخ بود که در استان آذربایجان شرقی عزای عمومی اعلام شد؛ ضمن عرض تسلیت به بازماندگان این حادثه، مقداری به جزئیات بیان شده پرداخته می شود تا ابعاد تازه ای از حادثه آشکار شود:
1- حادثه در مسیر دو خطه ای رخ داده است که شاید در پرترافیک ترین سیستم ریلی جهان مانند هند نیز امری نادر باشد. همچنین باتوجه به اینکه این خط به سیستم کنترل اتوماتیک (ATC) نیز مجهز بوده است، این امر یعنی احتمال بروز سانحه به حداقل ممکن می رسد که متأسفانه همین حداقل ممکن نیز به وقوع می پیوندد.
2- طبق گفته محسن پورسیدآقایی مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی، سیستم کنترل اتوماتیک به ایستگاه پیام می دهد که قطار متوقف شده است. این پیام بدان معنی است که اجازه حرکت هیچ قطاری در آن خط تا زمان رفع پیام توقف داده نمی شود؛ اما در زمان تغییر شیفت، مسئول کنترل به گمان اینکه خطایی در سیستم کنترل اتوماتیک موجب اعلام دستور توقف شده است؛ به قطار سمنان که در ایستگاه منتظر بوده است اجازه حرکت داده است ؛ به عبارت دیگر می توان این‌گونه از صحبت مدیرعامل راه آهن برداشت کرد که با تغییر شیفت، تمامی پیام های پیشین نادیده انگاشته شده و فرامین جدیدی صادر می شود. به نظر می رسد استدلال آقای مدیرعامل بسیار مضحک و تنها با هدف رفع تکلیف و تقلیل صورت مسئله به تغییر شیفت صورت گرفته است. این در حالی است که طبق اظهار مسئولین سیستم کنترل اتوماتیک موجود در سیستم ریلی ایران ، جز پیشرفته ترین سیستم های اتوماتیک جهان است که تنها هشت کشور دنیا دارای این تکنولوژی هستند!
3- مدیرعامل راه آهن در بخشی از بیانات خود اعلام کرده است قطار تبریز به مشهد به دلیل سرمای هوا و یخ زدگی سیستم ترمز قطار در فاصله 5 کیلومتری ایستگاه متوقف می شود. در اینجا 2 سؤال عمده مطرح است:
اول اینکه چرا سیستم ترمز قطار در خود ایستگاه بررسی نشده است تا در صورت نقص آن، قطار مجبور به توقف در مکانی ناکجا و در امید رسیدن نیروهای امدادی توقف نکند؟
دوم اینکه چرا برودت هوا به سادگی موجب بروز نقص در سیستم ترمز قطار و توقف آن و به تبع آن موجب اختلال در مهم ترین مسیر ریلی کشور می شود؟ آیا نباید زودتر چاره ای برای این ایراد اساسی اندیشیده و اخذ می شد؟
4- طی چندین سال گذشته سیستم ریلی مطمئن ترین و کم حادثه ترین گونه حمل و نقل در کشور بوده و هست؛ اما یکی از مقدماتی ترین شرایط هر سیستمی، تعمیر، نگهداری و به روز رسانی آن می باشد که ظاهراً در مورد سیستم ریلی این امر چندان مورد توجه مسئولان ذیربط نبوده است.
5- در 3 سال گذشته متأسفانه مدیران ستادی و تصمیم گیر در وزارت راه و شهرسازی، آن‌چنان درگیر در مسائل حاشیه ای، تزئینی و تبلیغاتی از جمله مسئله بزرگ (!) واردات هواپیما، کترینگ حمل و نقل شرکت اتریشی و واردات سیمان از فنلاند بوده اند که مسئله مهمی چون به روز رسانی سیستم سیگنالینگ فراموش شده و ما شاهد برخورد دو قطار در مسیر و از دست دادن جان بیش 40 نفر از هموطنان مان بوده ایم. همچنین با بیان این که خطای انسانی موجب این حادثه شده است، سعی می شود تمام موارد ذکر شده رنگ باخته و نقص های موجود که دلیل اصلی چنین رخدادهایی است بعد از مدتی از خاطره اذهان عمومی فراموش شود.
در خاتمه باید گفت آیا بهتر نیست که مدیران مسئول در وزارت راه و شهرسازی به جای فرافکنی و همچنین تقلیل مسئله به خطای انسانی، نقص‌های سیستم را دریابند. آیا حمل و نقل ریلی که با کمترین امکانات حدود 20 تا 30 درصد از بار و مسافران را جابجا می کند، شایسته توجه بیشتری است یا سیستم حمل و نقل هوایی که سهمی 3 درصدی از جابه جایی بار و 1 درصدی از جابجایی افراد را سهیم است؟
حمیدحسن پور- کارشناس ارشد شهرسازی
